تقوی

What is the meaning of Wilayah at-Takwiniyyah? One of the important beliefs of the Shia is the Wilayah at-Takwiniyyah of divine saints. That means, the Prophet and the Imam have extraordinary power and can control the world of creation, for example, Jesus resurrected a dead person who according to nature should not be alive again, or gave life to a statue, or informed about the unseen[1]. An other Qur'anic example is Asif Ibn Barkhia who was able to bring the throne of Balqis to Prophet Suleiman in the blink of an eye.[2] Therefore, it is stated; It is possible rationally and legally, that God grants His special servants 1. The authority and the power to control the universe. 2. Special missions such as managing affairs, of course, only in those cases that are assigned to them. 3. To make the universe submissive and subservient to them so that they can do whatever they see fit according to necessity and expediency. In order to express their status and position, to complete the argument against others or for other purposes. Such a guardianship for the Holy Prophet and the Imams is stable and reliable. Their extraordinary power and certain events that have been recorded by history and frequent hadiths cannot be denied or doubted. And even from some special companions of the Imams, scholars and pious persons, extraordinary deeds have been issued, and this type of Wilayah(guardianship) is neither Shirk (polytheism), nor Tafwidh (delegation), nor Ghulu (exaggeration), nor is it against Tawhid (monotheism).[3] In Ziyarat Jami'a al-Kabirah, Imam Hadi (a.s.) said:"The return of creation is to you, and their reckoning is with you, and the speech that separates truth from falsehood is with you, and God's signs are with you"[4] [1] . (Al-Imran-49) "وَرَسُولًا إِلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ ۖ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ ۖ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَىٰ بِإِذْنِ اللَّهِ ۖ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ" [2] "قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ ۚ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قَالَ هَٰذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي" (An-Naml-40) . [3] . Wilayah at-takwiniyyah and Wilayah at-tashri’iyyah /Lotfollah Safi Golpayegani/p.94 [4] . «اِیابُ الْخَلْقِ ِالَیْکُمْ، وَحِسابُهُمْ عَلَیْکُمْ، وَفَصْلُ الْخِطابِ عِنْدَکُمْ، وَ آیاتُ اللهِ لَدَیْکُمْ» (Ziyarat Jamea Kabira)

What is the meaning of Wilayah at-Tashri’iyyah? guardianship over the enactment of laws, legislation in religious matters, financial, economic, political, judicial, criminal, social and personal conditions, education and training and other matters is called Wilayah at-Tashri’iyyah. [1] At first, we should know that, as the sole creator of the universe, the ultimate authority in shari’ah is for none other than Allah (swt). No one has any right or legitimacy to enact and implement their own made-up rules and force others to follow them. “It is only Allah Who decides. He has commanded that you worship none but Him…”[2] However, Allah (swt) has exclusively granted authority to Rasulullah (s) and his progeny (as) on matters related to shari’ah. Since they have the needed divine knowledge and infallibility for decision-making in this regard. They have the authority in religious affairs and they are permitted, by Allah(swt), to ratify the shari’ah rulings, comprehensively and in all aspects, for the people. This matter is mentioned in the verses of the Qur'an: "It is not for any believer man or woman to have the choice in the affair when a matter is decreed by Allah and His Prophet...."[3] or “Only Allah is your wali (guardian) and His Apostle and those who believe, those who keep up prayers and pay the poor-rate while they bow”[4] or “O believers! Obey Allah and obey the Messenger and those in authority among you.”[5] Imam Baqir (as) says in the interpretation of this verse: We are the only ones who are the »'uwli al'amr«, because all the believers have been ordered to obey us (Ahl al-Bayt) until the Day of Resurrection.[6] Therefore their sayings (Hadith), actions, and even their non-verbal confirmation of others’ actions (Taqrir) are important and carry legal weight. “Whatever the Messenger gives you, take it. And whatever he forbids you from, leave it”.[7] [1] . Wilayah at-takwiniyyah and Wilayah at-tashri’iyyah /Lotfollah Safi Golpayegani/p.110 [2] . Yusuf: 40, إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ"" [3] .Al-Ahzab: 36, " "وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ... [4] .Al-Ma’idah: 55, إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ" وَهُمْ رَاكِعُونَ" [5] . Al-Nisa: 59, " "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ [6] . (Usul Kafi/Kulaini/vol. 1/p. 276) "....«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ» إِيَّانَا عَنَى خَاصَّةً- أَمَرَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ بِطَاعَتِنَا....." [7]. Al-Hashr: 7, ""وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا

Is Wilayat at-takwiniyyah "shirk"(polytheism)? In Islam, there is nothing more important and fundamental than " Tawhid" (monotheism). As there is no belief more dangerous, corrupt and false than "Shirk"(polytheism): " To consider things equal to God is like one falling from the sky who is snatched away by the birds or carried away by a strong wind to a far distant place."[1] In the matter of Wilayat at-takwiniyyah and Wilayah at-tashri’iyyah, the authorities and virtues of the Prophets and Saints, full attention should be paid to these two issues(Tawhid and Shirk). "Tawhid" should be preserved 100% and the creature is not recognized as the creator, and excessive belief in the status of prophets and saints and the expression of their guardianship in a way that causes "shirk" should be avoided. On the other hand, defect should also be avoided and one should not deny the virtues and positions held by prophets and imams under the pretext of avoiding polytheism. At-tafwiz (devolution), which is invalid and contrary to monotheism, has two meanings: First, the servants should be independent and active in their works, and there is no divine judgment and destiny, the actions of the servants should be outside the scope of the divine will and order in the world of creation. Second, the matter of creation, sustenance, rebirth, healing of the sick, planning of the universe have been left to prophet, imam or to others who are independent agents in these matters, and God has withdrawn from the planning of affairs and actions. and entrusted the world to someone else. It is clear that at-tafwiz (devolution) in these two meanings is against rational and Shariah proofs.[2] But the servant's ability, in a related and non-independent manner and by God's permission, to do such as rebirth, healing of the sick, planning of the universe, not as managing affairs and creating creatures independently, of course it is not "shirk". [3] Based on this, although God is the true owner of the wilayah, He gives it to whomever He wants, that person's wilayah is also a part of the divine wilayah, as He gave this wilayah to Jesus, and Jesus resurrected a dead person who according to nature should not be alive again, or gave life to a statue with God's permission[4]. And the difference with the Wilayat of Allah is that Allah’s authority is universal, absolute, permanent, and original while for the infallibles it’s restricted, partial and borrowed since they have received it from Allah (swt). So this guardianship of prophets and infallible imams does not enter into the circle of disbelief and polytheism. [1]. Al-Hajj: 31, ""وَمَن یُشْرِکْ بِاللّه ِ فَکَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّمآءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّیْرُ أَوْ تَهْوِی بِهِ الرِّیحُ فِی مَکانٍ سَحِیق [2] . Uyun Akhbar al-Reza/Vol.1/p.124, «مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ یَفْعَلُ أَفْعالَنا، ثُمَّ یُعَذِّبُنا عَلَیْها، فَقَدْ قالَ بِالْجَبْرِ. وَمَنْ زَعَمَ أَنَّ اللّه َ فَوَّضَ أَمْرَ الْخَلْقِ وَالرِّزْقِ إِلی حُجَجِهِ علیهم السلام ، فَقَدْ قالَ بِالتَّفْوِیضِ. وَالْقآئِلُ بِالْجَبْرِ کافِرٌ، وَالْقآئِلُ بِالتَّفْوِیضِ مُشْرِکٌ" [3] . Wilayah at-takwiniyyah and Wilayah at-tashri’iyyah /Lotfollah Safi Golpayegani/p22-26. [4] .Al-Imran: 49, " "أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ...

Does Wilayat at-Takwiniyyah mean Ghulu (exaggeration)? The original meaning of Ghulu is to exceed the limit, or to go out of moderation[1]. In terms of Shia belief, Sheikh Mufid said: Ghulu is to exceed about the Prophet and Imams and express some things that are not suitable for the position of prophethood and imamate[2]. Therefore, it can be said that Ghulu has a broader meaning than Shirk, for example, believing that the prophets are holy from eating and drinking and contradicting it with the position of prophethood is exaggeration; But it is not shirk. [3] Considering the fact that the wilayah at-takwiniiah is prooved for the Ahl al-Bayt, accepting their wilayah at-takwiniiah is not an exaggeration towards them and their rights, but rather the recognition and acceptance of their authorities and perfections, which has been constant in the life of the Ahl al-Bayt. Yes, expressing a position that contradicts their servitude and is not observed in the words and behavior of Ahl al-Bayt means exaggeration and should be avoided. Because the Ahl al-Bayt (a) themselves said (what we did not say about ourselves, you should not say about us) [4], but the expression of their established authorities and virtues, which are within the framework of serving God and based on numerous and definite proofs, is not exaggeration. [1] . Muhammad Bin Makram Bin Manzoor, Lisan Al Arab, vol.15, p. 132. [2] . Taṣḥīḥ al-i'tiqād/ al-Shaykh al-Mufid/p. 109. [3] . Wilayah at-takwiniyyah and Wilayah at-tashri’iyyah /Lotfollah Safi Golpayegani/p.27. [4] . (Usul Kafi/Kulaini/vol. 2/p. 298) « لَا تَقُلْ فِينَا مَا لَا نَقُولُ فِي أَنْفُسِنَا فَإِنَّكَ مَوْقُوفٌ وَ مَسْئُولٌ لَا مَحَالَة »

What is the opinion of the Shia scholars about the Wilayah at-Takwiniyyah? The great Shiite scholars all believe in the Wilayah at-Takwiniyyah of the Ahl al-Bayt (a). Some scholars have accepted the Wilayah at-Takwiniyyah for the Prophet and Imam in an absolute way, while others have accepted it as limited and specific, otherwise, the principle of having a Wilayah at-Takwiniyyah for the Ahl al-Bayt (a) is considered a certainty among Shiites; Now we will talk about the words of some great Shiite Earlier and later scholars: The earlier scholars of Baghdad and Qom have accepted walayah at-takwiniyyah in the sense of the occurrence of extraordinary things from the Imam. In this case, Sheikh Mufid has stated that the occurrence of extraordinary things or miracles is not obligatory for the imam, but from an intellectual point of view, there is no problem in their occurrence.[1] In the school of Qom, which is a narrative school, its scholars have narrated from many imams, doing miracles and extraordinary things, which shows their belief in the Imam's wilayah to accomplish these things. For example Shikh Sadouq, he narrates a narration that shows the extraordinary power for Companions of Imam al-Mahdi.[2] And Shikh Kulaini narrates a tradition that shows Imam Javad's thaumaturgical teleportation(Tayy al-Arḍ )[3], Among the later scholars, the walayah at-takwiniyyah of the imam is accepted also, we will express some views as an example: Ayatollah Khoei: It seems that there is no doubt about their wilayah (guardianship) over all of creations.[4] Allama Muhammad Hussein Isfahani: The Prophet (s) and the Imams(a) have absolute wilayh over all at-Takwiniyyah (natural), and at-Tashri'iyyah (legal)matters.[5] Ayatollah Sayyid Mohammad Hadi Milani: They have total authority over all matters, and they are the mediators of God's grace.[6] Imam Khomeini: The divine caliphate of creations belongs to the exclusive saints, like prophets and the infalable Imams (a)[7] Therefore, it was known that the issue of the wilayah at-Takwiniyyah is certain for the Shiite scholars, and if there is a difference between the scholars, it is in its limit and amount. [1] . Sheikh Mufid, Muhammad bin Muhammad bin Numan/ Awāil al-Maqalāl/p. 68." فأما ظهور المعجزات عليهم والإعلام فإنه من الممكن الذي ليس بواجب عقلا ولا ممتنع قياسا، وقد جاءت بكونه منهم - عليهم السلام - الأخبار على التظاهر والانتشار فقطعت عليه من جهة السمع وصحيح الآثار" [2] . Kamaluddin, vol. 2, p. 672. "إِنَّهُمْ لَيَفْتَقِدُونَ عَنْ فُرُشِهِمْ لَيْلًا فَيُصْبِحُونَ بِمَكَّةَ وَ بَعْضُهُمْ يَسِيرُ فِي السَّحَابِ يُعْرَفُ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِيهِ وَ حِلْيَتِهِ وَ نَسَبِهِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَيُّهُمْ أَعْظَمُ إِيمَاناً قَالَ الَّذِي يَسِيرُ فِي السَّحَابِ نَهَاراً." [3] . Usul Kafi/Kulaini/vol. 1/p. 492 "…… فَقَالَ لِي قُمْ بِنَا فَقُمْتُ مَعَهُ فَبَيْنَا أَنَا مَعَهُ إِذَا أَنَا فِي مَسْجِدِ الْكُوفَةِ فَقَالَ لِي تَعْرِفُ هَذَا الْمَسْجِدَ فَقُلْتُ نَعَمْ هَذَا مَسْجِدُ الْكُوفَةِ قَالَ فَصَلَّى وَ صَلَّيْتُ مَعَهُ فَبَيْنَا أَنَا مَعَهُ إِذَا أَنَا فِي مَسْجِدِ الرَّسُول ........ [4] . Misbah al-Faqih, al-Sayyid al-Khoei, vol. 6, p. 32 " فالظاهر أنه لاشبهة في ولايتهم على المخلوق باجمعهم" [5] . Hashiyat al-Makasib, Sheikh Al-Isfahani, vol. 2, p. 406 " والنبي (ص) والائمة (ع) لهم الولاية المعنوية والسلطنة الباطنية على جميع الامور التكوينية والتشريعية" [6] . Muhadarat fi fiqh al-Imamiyah(Al-Khams) – p. 273 " "لهم الولایة الکلیة علی الأمور کلها، فإنهم وسائط فیضه المقدس [7] . Kitab al-Bai, vol. 2, p. 625. ""الخلافةُ الإلهیةُ التکوینیة، و هی مختصّة بالخلَّص من أولیائه، کالأنبیاء المرسلین و الأئمة الطاهرین

What is the difference between the Wilayat at-Takwiniyyah and the miracle? In order to examine the difference between the Wilayat at-Takwiniyyah and the miracle, the definition of each must first be stated. In the definition of the Wilayat at-Takwiniyyah, it is stated; Wilayah at-takwiniyyah means that the Prophet and Imam have the authority and the power to control the universe and can take over the world of creation, like giving life to a clay bird and making it come alive.[1] In the definition of the miracle it is stated; The word "معجزه" (miracle) is derived from the word ""عجز (inability) which means, the opponents of the Prophet are incapable of confronting the Prophet[2]. In other words; A miracle is an act that disables others[3]. In the term, it also means an extraordinary thing that is in accordance with the claim of a person and others are unable to do it[4] and it is done to prove the divine position such as prophethood and Imamate.[5] The difference between the Wilayat at-Takwiniyyah and the miracle: According to the stated definitions, it can be said; The realization of a miracle by the hands of the Prophet and Imams does not mean the Wilayat at-Takwiniyyah, but the performance of miracles and extraordinary deeds are the signs and results of performing Wilayat (guardianship), and the owner of the Wilayat at-Takwiniyyah has the ability to perform extraordinary deeds and miracles. Therefore, Wilayat at-Takwiniyyah does not mean miracles and the realization of extraordinary deeds, but the owner of the Wilayat at-Takwiniyyah, in the case of exercising guardianship, has the authority and the power to control the universe and can take over the world of creation. Some scholars have specified this point;[6] Ayatollah Safi Golpayegani has stated in his book that miracles are evidences of the existence of the power of Wilayat at-Takwiniyyah. This case is mentioned in frequently Hadiths and denying them is not wise.[7] Based on this, from the point of view of later scholars, miracles are the effects and signs of the Wilayat at-Takwiniyyah. [1] . for more information look the qustion"what is the meaning of Wilayah at -Takwiniyyah?" [2] . Al-Qamoos Al-Muhit / Al-Fayrouzabadi, Majd Al-Din/ Vol: 2/ p: 181. [3] . kashshaf astilahat al-funun w al-eulumu / altahanwi, muhamad ali/ Vol : 2 /p :1575. [4] . Alnukt al-'ietiqadiat / Sheikh Al-Mufid / Vol: 1 / P: 35. [5] . Al-Dhakhira fi Ilm al-Kalam/Sayyid Murtada/p. 332. [6] . Shamim Velayat / Javadi Amoli / p. 89 [7] . Wilayah at-takwiniyyah and Wilayah at-tashri’iyyah /Lotfollah Safi Golpayegani.

What is the meaning of Shiite Literally and technically? The word Shia means a group of people who are the same in their opinion and their doing, and have a community with each other.[1] And it has said, a people that some follow others.[2] But in the term, Shia means follower and subservient, and it is used for those who believe in the immediate caliphate of Imam Ali(a) as the first successor of the prophet[3] and who believe that the successors of the Prophet (s) are selected by the Almighty Allah. [1] . Ibn Manzur, Lisan al-Arab, vol. 8, p. 188. [2] . Al-Jawhari, Abu Nasr, Al-Sihah Taj Al-Lughah wal-Sihah Al-Arabiya, vol. 3, p. 1240. [3] . Sheikh Mufid, Muhammad bin Muhammad bin Numan/ Awāil al-Maqalāl/p. 35"فهو على التخصيص لا محالة لا تباع أمير المؤمنين - صلوات الله عليه - على سبيل الولاء والاعتقاد لإمامته بعد الرسول - صلوات الله عليه وآله - بلا فصل ونفي الإمامة عمن تقدمه في مقام الخلافة وجعله في الاعتقاد متبوعا لهم غير تابع لأحد منهم على وجه الاقتداء "

The advent of Shia The rise of Shia is a historical matter; thus, we need to look into history to find evidence. Some narrations from Rasulullah (s) explicitly use the term "Shia" next to the name of Ali (as). These narrations can be found in both Shiite and Sunnite sources: - Allamah Majlisi the author of Bihar al-Anwar narrates that after the revelation of this verse, "…they are the best of the creatures",[1] the noble prophet explained to Ali (as) that "they are you and your Shia (follower). You and your Shia will come on the day of judgment while you are well-pleased and pleasing…"[2] - Khatib al-Baghdadi narrates from Rasulullah (s): "O Ali you and your Shia are in Paradise"[3] - Ibn Asakir narrates from Rasulullah (s) through Ali (as): "I and Ali may be compared to a tree; I am like the roots and Ali is the trunk and al-Hassan and al-Hussain are the fruits and the Shia are the leaves of that tree...". [4] [1] . Al-Bayyenah: 7, «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» [2] . Bihar al-Anwar vol. 35 p. 346. [3] . Tarikh al-Baghdadi, vol 12, p. 389. [4] . The History of the City of Damascus, vol. 42, p. 383.

چگونگی پیدایش شیعه؟ ظهور شیعه یک امر تاریخی است; بنابراین، ما باید با نگاه به تاریخ و بررسی شواهد تاریخی این سوال را پاسخ دهیم. در برخی از روایات رسول الله (ص) خود از عبارت «شیعه» در کنار نام علی (ع) به صراحت استفاده نموده اند. این روایات هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت بیان گردیده است که به بعضی اشاره می شود: - علامه مجلسی صاحب بحارالانوار نقل می کند که پس از نزول آیه « إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ»[1] " در حقيقت كسانى كه گرويده و كارهاى شايسته كرده‏ اند همانا بهترین مخلوقات اند" پیامبر اکرم (ص) به علی (ع) می فرماید: «مراد از آیه تو و شیعیانت می باشید. شما در روز قیامت خواهید آمد در حالی که خشنود هستید...»[2] - خطیب بغدادی از رسول خدا (ص) نقل می کند: «یا علی تو و شیعیانت در بهشت هستید»[3] - ابن عساکر از رسول الله (ص) از طریق علی (ع) نقل می کند: «من و علی شبیه درخت می باشیم، من مانند ریشه و علی تنه و حسن و حسین میوه آن هستند و شیعه برگ آن درخت است...».[4] [1] . بینه: 7. [2] . بحارالأنوار ج 1، ص 138. 35 ص. 346. [3] . تاریخ بغداد (ت بشار)، خطیب بغدادی، ج 14، ص321. « إِنَّكَ و شِيعَتَكَ فِي الْجَنَّةِ» [4] . تاریخ شهر دمشق، ج. 42، ص. 383 « شجرة أنا أصلها وعليّ فرعها، والحسن والحسين ثمرها والشيعة ورقها »

مفترض الطاعه بودن امام به چه معناست و چه کسانی را شامل می شود؟ کلمه "افترض" در لغت به معنای واجب بودن است.[1] و کلمه "طاعت" نیز در لغت به معنای مطیع بودن می باشد[2] بر این اساس معنای لغوی "مفترض الطاعه" یعنی فردی که اطاعت از او واجب می باشد. در اصطلاح "مفترض الطاعه" بودن امام یعنی اطاعت از او بر همگان بدون هیچ قید و شرطی واجب می باشد همانطور که علامه طباطبائی(رحمه الله) به آن تصریح نموده است.[3] نکته قابل توجه این است که این تعریف (اطاعت بدون چون و چرا ) چطور و برای چه کسانی ثابت می شود؟ در پاسخ بیان می شود که قرآن کریم می فرماید (اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم)[4] علما از این آیه اطاعت بدون چون و چرا و همگانی را برداشت نموده اند. علامه طباطبایی (رحمه الله) در مورد این آیه شریفه می فرماید همانطور که اطاعت بی چون و چرا از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) واجب است، از امام نیز همانطور واجب می باشد به دلیل اینکه اطاعت از اولی الامر در آیه شریفه بدون تکرار فعل "اطیعوا" عطف بر اطاعت از رسول شده است[5] همچنین طبق همین آیه شریفه، مرحوم طبرسی(رحمه الله)[6] و شیخ طوسی (رحمه الله) نیز قائل به اختصاص این مقام برای ائمه(علیهم السلام) می باشند[7] لازم به ذکر است که مراد از اولی الامر در آیه طبق روایات اهل البیت می باشند. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در جای جای حیات خود بارها این نکته را بیان نموده اند یکی از این موارد حدیث ثقلین[8] است. مرحوم ابوالصلاح حلبی فقیه و متکلم شیعه در قرن چهارم و پنجم قمری می فرمایند: به جهت مطلق بودن کلام پیامبر(ص) در حدیث ثقلین، اطاعت از اهل‌بیت نیز بدون قیدوشرط واجب است.[9] شیخ صدوق نیز در ذیل روایتی از عایشه بیان می کند که پیامبر اکرم ص این مقام را برای حضرت علی(علیه السلام) می داند[10] و در روایتی دیگر امام صادق(علیه السلام) به صراحت بیان می دارند خداوند اطاعت ما را واجب گردانیده است[11] حتی مرحوم کلینی(رحمه الله) در این مورد در کافی بابی دارند به نام باب "فرض طاعة الائمه" که هفده روایت در این زمینه را در این باب نقل نموده اند.[12] بر این اساس تنها ائمه هستند که مفترض الطاعة می باشند یعنی افرادی هستند که بر همگان اطاعت از آنان بدون چون و چرا واجب شده است. [1] لسان العرب؛ ابن منظور ، ج: 7، ص: 202 / تاج العروس؛ الزبيدي، مرتضى، ج: 18، ص: 485. [2] لسان العرب؛ ابن منظور، ج: 8، ص: 240 / تاج العروس؛ الزبيدي، مرتضى، ج: 21، ص: 462. [3] الميزان في تفسير القرآن؛ العلامة الطباطبائي، ج: 4، ص: 391. [4] نساء: 59. [5] الميزان في تفسير القرآن؛ العلامة الطباطبائي، ج: 4، ص: 391. [6] مجمع البيان في تفسير القرآن؛ الشيخ الطبرسي، ج: 3، ص: 114. [7] التبيان في تفسير القرآن؛ الشيخ الطوسي، ج: 3، ص: 236. [8] معاني الأخبار؛ الشيخ الصدوق، ج: 1، ص: 90 / الكافي؛ الشيخ الكليني، ج: 1، ص: 287 / كمال الدين و تمام النعمة؛ الشيخ الصدوق، ج: 1، ص: 64 / المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز؛ ابن عطية، ج: 5، ص: 230 / كتاب صحيح مسلم ت عبد الباقي - باب من فضائل علي بن أبي طالب رضي الله عنه - المكتبة الشاملة الجامع الصحیح (صحيح مسلم)، مسلم بن الحجاج، تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي، ج 4، ص 1873، ح 36 / كتاب سنن الترمذي ت شاكر - باب مناقب أهل بيت النبي صلى الله عليه وسلم - المكتبة الشاملة الجامع الصحيح (سنن الترمذي)، الترمذي السلمي، محمد بن عيسى، تحقيق: أحمد محمد شاكر و دیگران، ج 5، ص 662، باب (مناقب اهل بيت النبى)، ح 3786 / مسند أحمد - ط الرسالة؛ أحمد بن حنبل، ج: 17، ص: 170. [9] الكافي في الفقه؛ الحلبي، أبو الصلاح، ج: 1، ص: 97. [10] معاني الأخبار ؛ الشيخ الصدوق، ج: 1، ص:103. [11] الكافي؛ الشيخ الكليني، ج: 1، ص: 186. [12] همان؛ ص: 185.

دلیل عصمت ائمه(علیهم السلام) چیست؟ تمام علما امامیه اتفاق‌نظر دارند که ائمه(ع) از همه گناهان، کبیره و صغیره معصوم هستند[1] و برای اثبات عصمت ائمه (ع) ادله ای را بیان می نمایند که به بعضی از ادله اشاره می شود: دلیل عقلی: فلسفه وجود امام هدایت مردم و رساندن آنها به کمال انسانیت و حفاظت از دین در برابر تحریف ها می باشد، کسی می تواند چنین مسئولیتی را داشته باشد که خودش از خطاها و لغزش ها مصون باشد وگرنه اگر کسی که قرار است مردم را هدایت نماید خودش نیاز به هدایت داشته باشد، نقض غرض و خلاف حکمت خداوند حکیم می باشد.[2] آیات قرآن: _آیه تطهیر: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»[3] آیه شریفه از اراده الهی در دور کردن هرگونه رجس و پلیدی از اهل بیت خبر داده است و این به معنای اثبات عصمت آنان می باشد.[4] بر اساس روایات شیعه[5] و اهل سنت[6] آیه تطهیر در شان اصحاب کساء وارد شده و مراد از اهل بیت در آیه شریفه پنج تن می باشند و بر اساس روایات دیگر امامان بعد از امام حسین(علیه السلام) نیز جزء اهل بیت دانسته شده اند.[7] _آیه ابتلاء حضرت ابراهیم: «وَ إِذِ ابْتَلی إِبراهیمَ رَبُّه بِکلماتٍ فَأتَمَّهُنَّ قالَ إِنّی جاعِلُک لِلنّاسِ إِماماً قالَ وَمِنْ ذُرّیتی قالَ لاینالُ عَهدی الظّالِمینَ»[8] کلمه ظلم در آیه شریفه (لا ینال عهدی الظالمین) به نحو مطلق بیان شده و شامل هر نوع ظلم در هر زمانی می شود لذا کسیکه حتی یکبار در طول عمر خود مرتکب ظلم شده باشد، نمی تواند امام باشد. همچنین علماء شیعه مراد از کلمه (عهدی) در آیه را امامت می دانند. در نتیجه معنای آیه اینگونه می شود: مقام امامت به شخص غیر معصوم نمی رسد.[9] _آیه اولی الامر: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ»[10] در این آیه شریفه اطاعت خداوند و پیامبر و اولی الامر واجب شده است، اگر شخص اطاعت شونده در او خطا و اشتباه راه نداشته باشد، می توانیم از او اطاعت نمائیم، اما اگر اطاعت شونده خودش مبتلا به خطا و نیازمند به هدایت باشد چگونه می شود اطاعتش واجب باشد؟ اگر شخصی که امکان دارد خطا کند و امر به فحشا نماید اطاعتش واجب باشد با این آیه قرآن که می فرماید:( إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ)[11] در تعارض خواهد بود؛ فلذا باید شخص اطاعت شونده دارای ملکه عصمت باشد.[12] لازم به ذکر است که علماء شیعه اولی الامر را ائمه (علیهم السلام) می دانند.[13] روایات: برای اثبات عصمت ائمه(علیهم السلام) به روایاتی متعددی استدلال شده است: پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) در مورد معصوم بودن ائمه دوازده گانه می فرمایند: «أَنَا وَ عَلِيٌّ وَ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَيْنُ وَ تِسْعَةٌ مِنْ وُلْدِ اَلْحُسَيْنِ مُطَهَّرُونَ مَعْصُومُونَ.»[14] من و علی و حسن و حسین و نه نفر از ذریه حسین پاک و معصومیم. امام صادق(علیه السلام) در بیان اوصاف امام می فرمایند: «مَعصوما مِنَ الزَّلاّتِ، مَصونا عَنِ الفَواحِشِ کُلِّها»[15] معصوم از لغزش، محفوظ از هرگونه فسق. و در جایی دیگر می فرمایند ما همان معصومان هستیم: «نَحْنُ قَوْمٌ مَعْصُومُونَ أَمَرَ اللَّهُ‌ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بِطَاعَتِنَا وَ نَهَى عَنْ مَعْصِيَتِنَا»[16] ما قوم معصومی هستیم که خداوند تبارک و تعالی مردم را امر به اطاعت و نهی از عصیان ما کرده است. حدیث ثقلین: علماء شیعه برای اثبات عصمت ائمه (ع) به روایات دیگر مانند حدیث ثقلین نیز استناد کرده اند. در حدیث ثقلین[17] پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) می فرمایند قرآن و عترت با یکدیگر هستند و از هم جدا نمی شوند و در این حدیث تصریح شده است که هرکس به اهل بیت و قرآن تمسک کند هرگز گمراه نمی شود. این عبارت بر عصمت اهل بیت دلالت دارد؛ زیرا اگر آنها معصوم نبودند، تمسک و پیروی مطلق از آنها موجب گمراهی می‌شد. [18] پس دانسته شد عصمت ائمه (ع) در نزد شیعه امامیه از مسلمات می باشد و جای هیچ شک و شبهه ای وجود ندارد. [1] . بحار الأنوار؛ العلامة المجلسي، ج: 25، ص: 209. [2] . كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد؛ العلامة الحلي، ص: 364 / الاقتصاد الهادي إلى طريق الرشاد؛ الشيخ الطوسي، ص: 189 / محاضرات في الالهيات؛ السبحاني، الشيخ جعفر، ص: 354. [3] . أحزاب: 33 [4] . الشافی فی الامامه؛ سید الشریف المرتضی، ج3، ص 134 / بحار الأنوار؛ العلامة المجلسي، ج: 35، ص: 225 / غاية المرام وحجة الخصام في تعيين الإمام؛ البحراني، السيد هاشم، ج: 3، ص: 193 / منشور جاويد؛ سبحانى، شیخ جعفر، ج: 4، ص: 352. [5] . بحار الأنوار؛ العلامة المجلسي، ج: 35، ص: 206 / الميزان في تفسير القرآن؛ العلامة الطباطبائي، ج: 16، ص: 312. [6] . مسلم نیشابوری؛ صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۸۳/ ترمذی؛ سنن تزمذی، ج۵، ص۳۵۱ و 352 و 663/ سید هاشم بحرانی در کتاب غایة المرام ۴۱ روایت از اهل‌سنت در این باره نقل کرده است: بحرانی، غایة‌ المرام، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۱۷۳-۱۹۲. [7] . برای مطالعه بیشتر به سوال مراد از اهل البیت در آیه تطهیر چه کسانی هستند؟ مراجعه نمایید. [8] . بقره: 124. [9] الميزان في تفسير القرآن؛ العلامة الطباطبائي، ج: 1، ص: 274 / تفسير التبيان؛ الشيخ الطوسي، ج: 1، ص: 449 / دلائل الصدق لنهج الحق؛ مظفر، شیخ محمد حسن، ج 4 ، ص 220. [10] . نساء: 59. [11] . اعراف: 28. [12] .دلائل الصدق لنهج الحق؛ مظفر، شیخ محمد حسن، ج 4 ، ص 221 /منار الهدى في النص على إمامة الإثني عشر (ع)؛ الشيخ علي البحراني، ص: 113. [13] تفسير التبيان؛ الشيخ الطوسي، ج: 3، ص: 236 / مجمع البيان في تفسير القرآن؛ الشيخ الطبرسي، ج: 3، ص: 100 / كمال الدين وتمام النعمة؛ الشيخ الصدوق، ج: 1، ص: 253/ الكافي؛ الشيخ الكليني، ج: 1، ص: 286 / غاية المرام وحجة الخصام في تعيين الإمام؛ البحراني، السيد هاشم، ج۳، ص 109. [14] . كمال الدين و تمام النعمة؛ الشيخ الصدوق، ج: 1، ص: 280 / عيون أخبار الرضا(ع)؛ الشيخ الصدوق، ج: 2، ص: 65. [15] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص:۲۰۴. [16] . همان؛ ص: 269. [17] . كمال الدين و تمام النعمة؛ الشيخ الصدوق، ج: 1، ص: 64 / الكافي؛ الشيخ الكليني، ج: 1، ص: 287 / المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز؛ ابن عطية، ج: 5، ص: 230 / كتاب صحيح مسلم ت عبد الباقي - باب من فضائل علي بن أبي طالب رضي الله عنه - المكتبة الشاملة الجامع الصحیح (صحيح مسلم)، مسلم بن الحجاج، تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي، ج 4، ص 1873، ح 36 / كتاب سنن الترمذي ت شاكر - باب مناقب أهل بيت النبي صلى الله عليه وسلم - المكتبة الشاملة الجامع الصحيح (سنن الترمذي)، الترمذي السلمي، محمد بن عيسى، تحقيق: أحمد محمد شاكر و دیگران، ج 5، ص 662، باب (مناقب اهل بيت النبى)، ح 3786 / مسند أحمد - ط الرسالة؛ أحمد بن حنبل، ج: 17، ص: 170. [18] .الكافي في الفقه ؛ الحلبي، أبو الصلاح، ص: 97 / المسائل الجارودية؛ الشيخ المفيد، ص: 42 / ابهی المداد فی شرح موتمر علماء بغداد؛ ابن‌عطیه، ج۱، ص۱۳۱ / بحرانی، منار الهدی؛ ص 617 .

معنای مولا از دیدگاه اهل لغت و مفسرین چیست؟ باید گفت علیرقم ادعاهایی که می شود برخی از سرشناسان لغت، مولا را به معنای اولی به تصرف در نظرگرفته اند که به مواردی از ان اشاره می شود کعبی ان را به معنای اولی دانسته است فخر رازی در زیر آیه (هی مولاکم وبئس المصیر) می گوید کعبی مولا را به معنای اولی دانسته است همچنین زجَّاجِ وَ فرَّاءِ وَأَبِي عُبَيْدَه نیز همین معنا را برداشت کرده اند، لذا معنای آیه این می شود: آتش جایگاه شما است که اولی و برتر از خود شما است[1] ذهبی در مورد شخصیت او می گوید محمد بن سائب کلبی که از کوفیان و فردی اخباری بود ، وی صاحب تفسیر و با لقب علامه مشهور است ، ابن عدی در حق وی گفته است : تفسیری به گسترده گی تفسیر کلبی از هیچ کس سراغ نداریم[2] در مورد فراء از ابو العباس ثعلب نقل است که گفت : اگر فراء نبود ادبیات عرب نابود می شد ؛ چون او بود که آن را خالص نگه داشت و نوشت[3] ذهبی در مورد ابوعبیده می گوید جاحظ درباره او گفته : بر روی زمین کسی آگاه تر از ابو عبیده به همه دانش ها نبوده است[4] از دیگر لغت شناسان که معنای مولاه را اولی به تصرف گرفته است ابوبکر انباری است؛ او می گوید : مولی به معنای اولی است ، و این فرمایش خداوند : (النار هی مولاکم) ؛ یعنی نار اولی است برای شما[5] أبو القاسم صاحب بن عُبّاد الطالقانی نیز مولاه را همین معنا گرفته است[6] بر این اساس باید گفت از دیدگاه لغت شناسان مولاه به معنی اولی بتصرف است، علاوه بر این آلوسی که خود به شیعه در مورد معنای مولا ایراد گرفته است در جایی دیگر از کتاب خود اعتراف می کند که اهل لغت مولا را به معنای اولی به تصرف گرفته اند[7] در تفاسیر متعددی نیز در ذیل آیه مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُمْ مولا به معنای اولی به تصرف امده است[8] حال اولی به چه معنا است در ذیل این آیه النبی اولی بالمومنین من انفسهم بغوی می گوید یعنی تمام دستورات پیغمبر باید نافذ باشد و از آن اطاعت شود و اگر خواهان چیز دیگری بودند که مخالف دستور رسول خدا بود باید از دستور رسول خدا تبعیت کنند[9] حال بعد از بیان کلام لغویین و مفسرین در مورد مولا، لازم به ذکر است که خود رسول خدا در موارد متعدد فرمودند الست اولی بکم من انفسکم یعنی من بر خود شما در اطاعت و تصرف اولویت دارم حال در برخی موارد بعد از آنکه این جمله را گفتند فرموده اند: وان الله و رسوله مولاکم یعنی اولی بتصرف نسبت به خود افراد واین یعنی کلمه مولا، اولی به تصرف است[10] بر این اساس خود پیامبر مولا را تبیین کرده اند تا هیچ شک و شبهه ای نباشد. [1] تفسير الرازي (مفاتيح الغيب أو التفسير الكبير)؛ الرازي، فخر الدين، ج: 29، ص: 459 ؛ تفسير البغوي - ط دار طيبة؛ البغوي، أبو محمد، ج: 4، ص: 57؛ البحر المحيط في التفسير؛ أبو حيّان الأندلسي، ج: 5، ص: 433. [2] تاريخ الاسلام - ت تدمري؛ الذهبي، شمس الدين، ج: 9، ص: 267. [3] تاريخ بغداد ت بشار ؛ الخطيب البغدادي، ج: 16، ص: 224. [4] تذكره الحفاظ طبقات الحفاظ للذهبي؛ الذهبي، شمس الدين، ج: 1، ص: 272. [5] الزاهر في معاني كلمات الناس؛ ابن الأنباري، ج: 1، ص: 125. [6] المحيط في اللغه؛ الصاحب بن عباد، ج: 2، ص: 468. [7] تفسير روح المعاني - ط دار إحياء التراث؛ الألوسي، شهاب الدين، ج: 27، ص: 178. [8] تفسير القرآن الكريم؛ المقدم، محمد إسماعيل، ج: 157، ص: 8 - التفسير المنير؛ الزحيلي، وهبة، ج: 27، ص: 308 - تفسير النسفي (مدارك التنزيل وحقائق التأويل)؛ النسفي، أبو البركات، ج: 3، ص: 437 - تفسير البيضاوي (أنوار التنزيل وأسرار التأويل)؛ البيضاوي، ناصر الدين، ج: 5، ص: 187 - تفسير الطبري (جامع البيان - ط هجر)؛ الطبري، أبو جعفر، ج: 22، ص: 408 - صحيح البخاري؛ البخاري، ج: 6، ص: 146. [9] تفسير البغوي - ط دار طيبة؛ البغوي، أبو محمد، ج: 6، ص: 318. [10] إتحاف الخيرة المهرة بزوائد المسانيد العشرة؛ البوصيري، ج: 7، ص: 210.

چرا پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) در روز غدیر خم از واژه "خلیفه" یا واژه های دیگر استفاده نکردند و به واژه "مولی" اکتفاء کردند؟ برای معرفی شخصی بعنوان جانشین بعد از خود می توان از الفاظی که دلالت بر این امر دارد استفاده نمود، پیامبر اکرم (ص)، قبل از غدیرخم، از جمیع الفاظ و تعابیری که دال بر این مطلب بوده است استفاده نموده بودند از جمله ذکر لفظ خلیفه و وصی در مورد حضرت علی در واقعه "یوم الدار" که رسول الله خویشان خود را برای دعوت به یکتا پرستی جمع نموده و فرمودند: چه کسی است که مرا در این امر (یکتاپرستی) یاری کند؟ کسی به حضرت پاسخی نداد مگر حضرت علی؛ این واقعه سه مرتبه تکرار شد و در آخر پیغمبر فرمودند یا علی تو وصی، برادر و خلیفه بعد از منی.[1] و در جایی دیگر فرمودند: تو خلیفه من بر تمام مؤمنان هستی[2] همچنین در جایی دیگر فرمودند: تو ولی مؤمنان هستی[3] و در جای جای تاریخ اسلام این موارد ذکر شده است. استفاده از لفظ مولی در غدیر خم بدین جهت بوده که این لفظ به روشنی دلالت بر جانشینی دارد و این کلمه در لغت عرب بمعنی اولی می باشد همچنانکه بزرگان لغت به این مطلب اشاره نموده اند[4] -[5]-[6] و خود پیامبر اکرم این واژه را در معنی اولی به تصرف استفاده نموده بودند لذا در روز غدیر خم به دستور خداوند متعال که فرمودند: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ» پیامبر اکرم برای اعلام جانشینی علی (ع) از کلمه مولی استفاده نمودند[7] -[8] و بعد از بیان جانشینی علی (ع)، فرشته وحی نازل گردید و این آیه شریفه را به پیغمبر خدا وحی کرد: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينا» [1] تاريخ الطبري (تاريخ الرسل والملوك، وصلة تاريخ الطبري)؛ الطبري، أبو جعفر، ج: 2، ص: 321،320؛ امینی؛ الغدیر، ج۳،ص۲۳۸. [2] کتاب السنه؛ ابن أبي عاصم، ج: 1، ص: 589. [3] مسند أحمد؛ أحمد بن حنبل، ج: 38، ص: 117. [4] محمد بن سائب کلبی معنای مولاه را اولی به تصرف گرفته است: تفسير الرازي (مفاتيح الغيب أو التفسير الكبير)؛ الرازي، فخر الدين، ج: 29، ص: 459 ؛ تفسير البغوي - ط دار طيبة؛ البغوي، أبو محمد، ج: 4، ص: 57 ؛ البحر المحيط في التفسير؛ أبو حيّان الأندلسي، ج: 5، ص: 433. [5] ابوبکر انباری معنای مولاه را اولی به تصرف گرفته است: الزاهر في معاني كلمات الناس؛ ابن الأنباري، ج: 1، ص: 125. [6] أبو القاسم صاحب بن عُبّاد الطالقانی نیز مولاه را همین معنا گرفته است: المحيط في اللغه؛ الصاحب بن عباد، ج: 2، ص: 468. [7] الدر المنثور في التفسير بالمأثور؛ السيوطي، جلال الدين، ج: 3، ص: 117. [8] تاريخ اليعقوبي؛ احمد بن ابی یعقوب، ج: 2، ص: 43.

چرا نام اهل بیت در قرآن بیان نشده است؟ همین سوال که چرا نام اهل بیت در قرآن نیامده است؟ از امام صادق (ع) سوال شد. امام (ع) در پاسخ بیان نمودند: خداوند در قرآن کلیات را بیان کرده است و تبین جزئیات بر عهده رسول خدا است لذا فرمودند حج در قرآن موجود است اما احکام آن توسط رسول خدا بیان می شود نماز در قرآن ذکر شده است اما اینکه چند رکعت باید خوانده شود به دست رسول خدا تبیین می شود ذکات در قرآن ذکر شده است اما نصاب آن را رسول خدا معین می کند در مورد امامت نیز همین روش وجود دارد اصل آن در قرآن آمده است اما تبیین آن را رسول خدا انجام می دهد.[1] امام باقر (ع)فرمودند: اسلام بر پنچ چیز بنا شده است و آن پنچ چیز نماز، زکات، روزه، حج و ولایت است[2] حال همه کلیات و اصول دین در قرآن آمده است اما تبیین و شرح آن در کلام خداوند وجود ندارد. باید به این نکته نیز توجه نمود که در قرآن مواردی وجود دارد که بجای نام فرد اوصاف آن آمده است مانند:(قالَ الَّذی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتاب)[3]، همین مبنا و روش در مسأله امامت نیز اجرا شده است چراکه امامت در قرآن ذکر شده است[4] و ذکر مصادیق و اسامی ائمه، تعریف به اوصاف شده است؛ همانطور که در قرآن اینچنین آمده است: (إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آَمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ)[5] که نه تنها علما شیعه حتی بسیاری از علماء و مفسرین اهل سنت از جمله قاضی عضد الدین ایجی[6] قائل هستند که شأن نزول آیه شریفه، امیرالمومنین علی(علیه السلام) می باشد. همچنین خداوند در جایی دیگر اینچنین می فرماید(یا آیها الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم)[7] که روایات به صراحت می گویند مراد از اولی الامر در آیه شریفه، ائمه اثنی عشر(علیهم السلام) می باشند.[8] و در جای دیگر خداوند می فرماید (یا آیها الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقینَ)[9] برخی از علمای اهل سنت مانند علّامه گنجى و حاکم حسکانی(10) قائل هستند که این آیه شریفه در وصف علی ( علیه السلام)نازل شده است. در روایات مراد از اهل بیت در آیه (إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً)[10] ائمه معصومین بیان گردیده است.[11] جالب است بدانیم که بر اساس برخی روایات واژه «علی» در دو آیه: (وَ إِنَّه‌ُ فِی‌َّ أُم‌ِّ الْکِتَـَب‌ِ لَدَیْنَا لَعَلِی‌ُّ حَکِیم‌)[12] (وَ جَعَلْنَا لَهُم‌ْ لِسَان‌َ صِدْق‌ٍ عَلِیًّا)[13] به حضرت علی (علیه‌السّلام) تفسیر شده است.[14] نکته دیگری که لازم است بدانیم اینکه روش قرآن بیان جزئیات و نام تمام افراد نمی باشد همچنانکه از بین تمام پیامبران الهی نام تعداد کمی در قرآن اشاره شده است. خلاصه بحث اینکه با وجود تصریح و مشخص شدن مصداق امام پس از رسول الله در قرآن آنهم به گونه‌ای که هرگونه شک و تردید را از بین می‌برد، دیگر نیازی به ذکر نام ایشان در قرآن نبوده و روش قرآن در ارائه مطالب بیان کلیات می باشد و بیان جزئیات و تفسیر آن را خداوند به پیامبر خود واگذار نموده است. [1] الكافي- ط الاسلامية؛ الشيخ الكليني، ج: 1، ص: 287،286. [2] همان؛ ج: 2، ص: 18. [3] نمل: 40. [4] در برخی آیات مانند؛ «و جعلناهم ائمة یهدون بامرنا» ( انبیاء: 73) یا «إنِّى جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إمَاماً»( بقره: 124) [5] مائده: 55. [6] تفسير الإيجي جامع البيان في تفسير القرآن؛ الإيجي، محمد بن عبد الرحمن، ج: 1، ص: 477. [7] نساء: 59. [8] خزاز رازی؛ کفایه الاثر، ص۵۳-۵۵؛ صدوق، کمال الدین، ج۱‌، ص۲۵۴- ۲۵۳. [9] توبه: 119. [10] كفاية الطالب في مناقب علي بن أبي طالب؛ الگنجي الشافعي‌، محمد بن يوسف، ج: 1، ص: 236؛ شواهد التنزيل لقواعد التفضيل؛ الحاكم الحسكاني، ج: 1، ص: 341. [11] برای اطلاع بیشتر رجوع شود به سوال «مراد از اهل البیت در آیه انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت چیست؟» [12] زخرف: 4. [13] مریم:50. [14] البرهان في تفسير القرآن؛ البحراني، السيد هاشم، ج: 4، ص: 845؛ همان؛ ج: 3، ص: 717.

آیا از دیدگاه شیعه لفظ امام توقیفی است یا می توان آن را برای افراد دیگر استفاده کرد؟ در ابتدا باید بیان گردد کلمه امام از ماده "امّ" گرفته شده است که به معنای اصل و مرجع و جماعت و دین است[1] بر این اساس امام در لغت «کسي است که به او اقتدا مي شود، چه شيء مورد اقتدا انسان باشد که به گفتار و کردارش اقتدا شود يا کتابي يا شيء ديگري باشد، چه اين اقتدا حق و صواب باشد و چه باطل و ناصواب»[2] این واژه (امام و ائمه) در قرآن 12 بار استفاده شده که در اغلب موارد در معنای لغوی خود بکاربرده شده است و در برخی آیات مانند؛ «و جعلناهم ائمة یهدون بامرنا»[3] یا «إنِّى جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إمَاماً»[4] معنایی خاص اراده شده است که نشان دهنده مقام و جایگاهی است که توقیفی است و فقط از سوی خداوند داده می شود. لذا امامت در اصطلاح به معنای ریاست و سرپرستی دینی بر همگان است که مشتمل بر ترغیب همه مردم در حفظ مصالح دینی و دنیایی آنها است و همینطور بازداشتن آنها از هر چه به ضرر دین و دنیای آنها تمام می‌شود.[5] در توضیح آیه «إنِّى جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إمَاماً» امام صادق بیان می فرمایند که خداوند ابراهیم را نبی، رسول و خلیل خود قرار داد قبل از آنکه امام قرار دهد و چون مقام امامت در نزد ابراهیم مقام بالایی جلوه داده شد از خداوند خواست تا این مقام را در اولاد او نیز قرار دهد[6] بر این اساس امامت در قرآن به عنوان یک جایگاه رفیع الهی است که تنها توسط خداوند داده می شود استعمال کلمه امام در معنای لغوی آن بارها صورت پذیرفته است: در آیات قرآن مانند؛ «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ لا يُنْصَرُونَ»[7] «وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتابُ مُوسى إماماً وَ رَحْمَةً» «فَقاتِلْوا اَئِمَّةَ الْکُفْرِ»[8] و یا «یَوْمَ نَدْعو کُلُّ اُناس بِاِمامِهِمْ»[9] حال استعمال این لفظ در غیر از معنای اصطلاحی آن در کلام الهی بر اساس قرینه است که اشاره به امامتی غیر از آن مقام الهی دارد. در روایات نیز از لفظ امام به معنای لغوی بارها استفاده شده است «وَ عَلَى إِمَامِ الْمُسْلِمِينَ أَنْ يَدْفَعَ ثَمَنَهُ إِلَى مَوْلَاهُ مِنْ سَهْمِ الرِّقَاب»[10] در اینجا امام به معنای رهبر جامعه است. در روایت دیگری می فرمایند«فَإِنْ عَجَزَ الْمُكَاتَبُ فَلَا عَاقِلَةَ لَهُ إِنَّمَا ذَلِكَ عَلَى إِمَامِ الْمُسْلِمِينَ.»[11] و یا در جایی دیگر می فرمایند«وَ أَدَّى الْإِمَامُ قِيمَتَهُ إِلَى مَوْلَاهُ مِنْ بَيْتِ الْمَال»[12] روشن است که منظور از امام در این روایات غیر از امام معصوم است. و حتی مسلمانان برای شخصیت های برجسته علمی و یا سیاسی کلمه امام را استفاده نموده اند، بزرگانی مانند؛ امام خمینی، امام خوئی، امام موسی صدر و.... که در تمام این موارد کلمه امام در معنای لغوی بمعنی رهبر و پیشوا استفاده شده است. در نتیجه بیان می شود که استفاده کلمه امام در معنی اصطلاحی آن، منحصر در ائمه معصومین می باشد که خداوند این مقام را به آنان عطاء کرده است اما استعمال کلمه امام در معنی لغوی آن برای غیر معصومین اشکالی ندارد و در موارد متعددی هم بکار برده شده است. [1] معجم مقائيس اللغة؛ ابن فارس، ج: 1، ص:21. [2] ابوالقاسم حسين بن محمد، راغب اصفهاني؛ مفردات الفاظ القرآن في غريب القرآن، ص 87. « و الإِمام: المؤتمّ به، إنسانا كأن يقتدى بقوله أو فعله، أو كتابا، أو غير ذلك محقّا كان أو مبطلا، و جمعه: أئمة» [3] انبیاء: 73. [4] بقره: 124. [5] خواجه نصیر الدین طوسی؛ قواعد العقائد، ص 108. «الإمامة رئاسة عامّة دينيّة مشتملة على ترغيب عموم الناس في حفظ مصالحهم الدينيّة والدنياويّة، وزجرهم عمّا يضرّهم بحسبها.» [6] الكافي- ط الاسلامية؛ الشيخ الكليني، ج: 1، ص:175. [7] قصص: 41. [8] توبه: 12. [9] اسراء: 71. [10] الكافي- ط الاسلامية؛ الشيخ الكليني، ج: 7، ص: 235. [11] همان: جلد : 7 صفحه : 308. [12] همان: جلد : 7 صفحه : 235.

آنکس که در کعبه متولد شد، امیرالمومنین علی(علیه السلام) بود یا حکیم بن حزام؟ در ابتداء باید بگوئیم تولد امیرالمومنین علی(علیه السلام) در کعبه مورد اتفاق شیعه و سنی می باشد؛ در بین علما شیعه بزرگانی همانند: شيخ صدوق[1] شریف الرضی[2] شيخ طوسی[3] علامه حلی[4] آیت الله سبحانی.[5] شیخ علی کورانی[6] در بین علماء اهل سنت: سبط بن جوزی[7] ، ابن مغازلی[8]، احمدبن حنبل[9]، ابن صباغ[10] و ، عبدالرحمن الصفوري[11] ، علي بن ابراهيم حلبي[12] ، شاه ولي الله دهلوی[13] گنجی شافعی[14] و... در مقابل این اتفاق قول دیگری مطرح شده که می گوید آنکسی که در کعبه متولد شده است، حکیم بن حزام می باشد. قائلین به این قول دو گروه می باشند: گروه اول: علمائی که قائل به ضعیف بودن ولادت حضرت علی(علیه السلام) هستند و می‌گویند فقط حکیم بن حزام در کعبه متولد شده است وآن اشخاص عبارتند از: ابن الملقن[15] ، سیوطی[16] ، نووي[17] گروه دوم: علمائی که قائل به ولادت حکیم بن حزام در کعبه می‌باشند اما در مورد ولادت حضرت علی(علیه السلام) سکوت نموده اند. این دسته از علما نیز عبارتند از: ابن الصلاح[18] ، حافظ المزی[19] ، ذهبی[20] ، ابن حبان[21] ، ابن حجر عسقلانی[22] ، ابن عبدالبر[23] ، ازرقي[24] مناوی[25] در پاسخ به این قول بیان می گردد: اولا: ولادت امام علی در کعبه با اخبار متواتر به ما رسیده علامه امینی از شانزده منبع اهل‌سنت و پنجاه منبع شیعه نقل کرده که امام علی در کعبه متولد شده است.[26] او از ۴۱ شاعر از قرن دوم تا قرن چهاردهم قمری نیز نام برده که در اشعار خود به تولد امام علی در کعبه اشاره کرده‌اند.[27] حتی در بین علما اهل سنت حاکم[28] به این مسئله تصریح می کند لازم به ذکر است که خبر متواتر بررسی سندی نمی شود و ضعیف بودن متواتر معنی ندارد. ثانیا: باید گفته شود افرادی‌ که نقل تاریخی ولادت حضرت علی(علیه السلام) را تضعیف نموده اند، هیچ دلیلی برای تضعیفشان بیان نکرده اند به عنوان مثال ابن ملقن می نویسد: حَكِيم هَذَا ولد فِي جَوف الْكَعْبَة وَلَا يعرف أحد ولد فِيهَا غَيره، وَأما مَا رُوِيَ عَن عَلّي رَضي اللهُ عَنهُ أَنه ولد فِيهَا فضعيف، وَخَالف الْحَاكِم فِي ذَلِكَ فَقَالَ فِي «الْمُسْتَدْرك» فِي تَرْجَمَة عَلّي أَن الْأَخْبَار تَوَاتَرَتْ بذلك[29] و همچنانکه در متن آمد خود ابن ملقن بعد بیان تضعیف به مخالفت حاکم با این تضعیف اشاره می کند. ثالثا: بر فرض این که در نگاه اهل سنت این خبر واحد و ضعیف باشد بیان می شود طبق نظر علما اهل سنت در باب فضائل و مناقب بررسی سندی صورت نمی‌گیرد و در احادیث فضائل الاعمال قاعده تسامح در ادله سنن را قبول دارند.[30]-[31] در انتها لازم به ذکر است که برخی معتقدند این روایت با انگیزه انکار فضائل امام علی(ع) از سوی خاندان زُبیر توسط عموزاده خود صورت گرفته است چرا که نسب حکیم بن حزام بن خویلد بن اسد بن عبدالعزی و خاندان زبیر در اسد بن عبد العزی مشترک است.[32] و حکیم بن حزام خود از مخالفین امام علی بوده است.[33] باتوجه به این مطالب دانسته می‌شود ولادت مبارک امیرالمومنین در کعبه مورد اتفاق همه می باشد و این فضیلت برای امیرالمومنین قابل انکار نمی باشد و در نگاه شیعیان این فضیلت از فضایل اختصاصی حضرت می باشد که برای غیر ایشان ثابت نیست. [1] شیخ صدوق، علل الشرائع، ج‏۱، ص۱35؛ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص 62. [2] السيد الشريف الرضي؛ خصائص الائمة(ع) - (خصائص امير المؤمنين) ج: 1، ص: 39. [3] الشيخ الطوسى؛ تهذيب الاحكام، ج6، ص 19. [4] علامه حلی؛ نهج الحق و کشف الصدق، ص 233. [5] السبحاني، الشيخ جعفر؛ اضواء علي عقائد الشيعه الاماميه و تاريخهم : ج: 1، ص: 139. [6] الكوراني العاملي، علی؛ جواهر التاريخ، ج: 4، ص: 314 . [7] سبط ابن الجوزي؛ تذكرة الخواص من الأمة بذكر خصائص الأئمة، ج: 1، ص: 155. [8] ابن المغازل؛ مناقب علي، ج: 1، ص: 26. [9] الزرندي الحنفي، محمد بن يوسف؛ نظم درر السمطين، ج: 1، ص: 80. [10] المالكي المكي، علي بن محمد بن أحمد؛ الفصول المهمة في معرفة الائمة، ج : 1، ص: 173. [11] الصفوري؛ نزهة المجالس ومنتخب النفائس، ج: 2، ص: 159. [12] الحلبي، نور الدين؛ السيرة الحلبية، ج: 3، ص: 520؛ همان؛ ج: 1، ص: 202. [13] دهلوي - شاه ولي الله؛ ازالة الخفاء عن خلافة الخلفاء، ج4، ص: 343. [14] الگنجي الشافعي‌، محمد بن يوسف؛ كفاية الطالب في مناقب علي بن أبي طالب، ج: 1، ص: 405. [15] ابن الملقن؛ البدر المنير، ج: 6، ص: 489. [16] السيوطي، جلال الدين؛ تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي، ج: 2، ص: 880. [17] النووي، أبو زكريا؛ تهذيب الأسماء واللغات، ج: 1، ص: 166. [18] ابن الصلاح؛ مقدمة ابن الصلاح، معرفة أنواع علوم الحديث، ج: 1، ص: 487. [19] المزي، جمال الدين؛ تهذيب الكمال في أسماء الرجال؛ ج: 21، ص: 63. [20] الذهبي، شمس الدين؛ سير أعلام النبلاء، ج: 3، ص: 46. [21] ابن حبان؛ الثقات، ج: 3، ص: 71. [22] عسقلاني، ابن حجر؛ تهذيب التهذيب، ج:2، ص: 447؛ عسقلاني، ابن حجر؛ الإصابة في تمييز الصحابة، ج:2، ص:98. [23] ابن عبد البر؛ الاستيعاب في معرفة الأصحاب، ج: 1، ص: 362. [24] الأزرقي؛ أخبار مكة، ج: 1، ص: 174. [25] المناوي، عبد الرؤوف؛ فيض القدير، ج: 2، ص: 37. [26] العلامة الأميني؛ الغدير، ج: 6، ص: 23. [27] همان؛ ص: 28. [28] الحاكم، أبو عبد الله؛ المستدرك على الصحيحين، ج: 3، ص: 550. [29] ابن الملقن؛ البدر المنير، ج: 6، ص: 489. [30] الخطيب البغدادي؛ الكفاية في علم الرواية، ج: 1، ص: 134،133. [31] السيوطي، جلال الدين؛ تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي، ج: 1، ص: 351. [32] التستري، الشيخ محمد تقي؛ قاموس الرجال، ج: 3، ص: 603؛ همان؛ ص: 629. [33] العاملي، السيد جعفر مرتضى؛ الصحيح من سيرة النبي الأعظم صلّى الله عليه وآله، ج: 2، ص: 251،253.

مراد از معرفت امام در حدیث "من مات و لم یعرف امام زمانه" چیست؟ معرفت در لغت به معنای شناخت یک چیز با تدبر و تفکر در اثر آن می باشد و در مقابل انکار قرار می گیرد[1] بر این اساس معرفت امام به معنای شناخت و آگاهی از او است، در روایتی آمده است که راوی به خدمت امام حسن عسکری عرضه می دارد که آقا امام بعد از شما چه کسی است زیرا که اخباری از پدران شما نزد ما هست که بیان می دارد هر کس امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت از دنیا می رود حضرت بعد از تایید روایت در پاسخ می فرمایند امام بعد از من پسرم محمد است[2] بسیاری از بزرگان نیز مانند مرحوم ملاصدرا به اهمیت این موضوع اشاره کرده اند.[3] حال سوال این است که مقدار لازم در این معرفت چه مقدار می باشد؟ مرحوم شیخ صدوق در بحث معرفت ائمه چنین بیان داشته اند: علم به اینکه ائمه دوازده نفر هستند که رسول خدا نام های آنها را بیان کرده است و صفات آنها را گفته است و اعتقاد به این که اطاعت از آنها واجب است، خداوند به واسطه آنها دین خود را اشکار می کند، حب آنها ایمان است و دشمنی با آنها کفر هست اخرین آنها مهدی می باشد که خداوند به واسطه او زمین را پر از عدل و داد می کند و عیسی به یاری او می آید و...[4] با توجه به بیان شیخ صدوق باید گفت معرفت امام شناخت و اعتقاد به مقام و جایگاه او و قبول امامت او است نه آنکه شناخت به معنای دیدن او و شناختن سیما و چهره او باشد چرا که افراد بسیاری ائمه را می شناختند اما مقام و فضائل و جایگاه آنها را انکار کردند و در مقابل بعضی از شیعیان واقعی نیز توفیق دیدار آنها را نداشتند اما جایگاه ائمه برای آنان ثابت بوده است لذا اصل در معرفت امام، شناخت مقام و جایگاه و معرفت نسبت به امامت آن امام است نه شناختن بمعنی دیدار ظاهری و تشخیص چهره امام. این نکته بر کسی پنهان نیست، همچنانکه هنگامی که از هیئت افتاءالازهر سوال شد که حقیقت حدیث من مات و لم یعرف امام زمانه چیست؟ آنها در پاسخ گفتند: اصل در معرفت بیعت و داخل شدن در اطاعت است و مقصود حدیث شناخت اسم امام نیست هر چند بسیار نادر است که فردی اسم امام را نداند[5] خراز قمی در مورد معرفت امام روایتی را از امام صادق نقل می کند که حضرت فرمودند افضل فرائض و واجب ترین آنها بر انسان معرفت است، اول در معرفت شناخت پرودگار است و بعد از معرفت خداوند معرفت رسول است و بعد از آن معرفت امام است که این معرفت به اسم و وصف و نعمت او است و اینکه در هر حالی در عسرو یسر به او معرفت و شناخت داشته باشیم و اعتقاد داشته باشیم او تمام مقام رسالت را دارا است جز آنکه به او وحی نمی شود و اینکه اطاعت او را اطاعت خداوند و رسول بدانیم و در تمام امور تسلیم او باشیم و اعتقاد داشته باشیم امام بعد از رسول خدا علی بن ابی طالب است و بعد از او حسن بن علی و بعد از او حسین بن علی و بعد از او علی بن حسین و بعد از او محمد بن علی و بعد از او جعفر بن محمد و بعد از او موسی بن جعفر و بعد از او علی بن موسی و بعد از او محمد بن علی و بعد از او علی بن محمد و بعد از او حسن العسکری و بعد از او حجت قائم است به مجموع این امور معرفت امام گفته می شود وکسی که به این امور اعتقاد داشته باشد در هر حال به امام خود معرفت دارد هر چند که او را به چشم ندیده باشد[6] ابوالحسن ماوردی در مورد معرفت امام می گوید جمهور متکلمین لزوم معرفت اجمالی را می پذیرند نه معرفت تفصیلی را و ادله ای را هم برای اثبات نظر خود بیان می کند.[7] بر اساس آنچه گفته شد اشکالاتی که در مورد معرفت امام در عصر غیبت بیان می شود نیز پاسخ داده شد زیرا شناخت اجمالی در معرفت امام کفایت می کند و آنچه امامیه به آن ملزم هست شناخت مقام و فضائل و جایگاه امام و معرفت اجمالی به او است. [1] المفردات في غريب القرآن-دار القلم؛ الراغب الأصفهاني، ج: 1، ص: 561. [2] كمال الدين و تمام النعمة؛ الشيخ الصدوق، ج: 2، ص: 409. [3] شرح أصول الكافي (صدرا)؛ الملا صدرا، ج: 2، ص: 501 -500. [4] الهداية في الأصول و الفروع؛ الشيخ الصدوق، ج: 2، ص: 30. [5] فتاوى دار الإفتاء المصرية؛ مجموعة من المؤلفين، ج: 10، ص: 282. [6] كفاية الأثر في النص على الأئمة الإثني عشر؛ علي بن محمد الخزاز، ج: 1، ص:262،262. [7] الأحكام السلطانية؛ الماوردي، ج: 1، ص: 39.

مراد از اهل بیت در ایه إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً چه کسانی هستند؟ برای مشخص شدن پاسخ سوال ابتدا باید دانست که اهل بیت در لغت به چه معنا است، اهل بیت مرکب از دو کلمه؛ اهل به معنای جمع شدن و متحد شدن است این متحد بودن ممکن است در نسب، دین یا شغل باشد.[1] و بیت به معنای خانه است لذا اگر مردی با افرادی در یک خانه باشند آن افراد اهل بیت او دانسته می شوند.[2] با توجه به شواهدی که بیان خواهد شد باید گفت که منظور از اهل بیت در این آیه نمی تواند معنای لغوی آن باشد. بلکه اصطلاحی است که خداوند برای افراد خاصی از خاندان پیامبر به کار برده است. در روایتی از ام سلمه آمده است که رسول خدا حضرت زهرا، حسن و حسین، امیر المومنین را در زیر کساء خود جمع کردند و فرمودند اینها اهل بیت من هستند ام سلمه می گوید من نیز خواستم داخل شوم رسول خدا مانع شد و فرمود تو نیز زن نیکوکاری هستی اما این آیه در حق من و برادرم علی و دو فرزندش و نه نفر از فرزندان حسین است و شامل شخص دیگری نمی شود[3] در این روایت تصریح شده که تنها این افراد اهل بیت پیامبر در این آیه هستند. در روایت دیگر همان جواب به ام سلمه داده شد.[4] ابی سعید خدری می‌گوید که رسول خدا فرمود: این آیه برای پنج نفر نازل شده است.[5] در روایت دیگری از انس آمده است که رسول خدا به مدت شش ماه در وقت نماز به خانه فاطمه می رفت و این آیه را تلاوت می کرد و به آنها یادآوری می کرد که وقت نماز است.[6] ابوالحمراء نیز به عنوان خادم رسول خدا به این امر شهادت داده است[7] در نقلی آمده است که امام علی خود به آیه تطهیر در مقابل ابوبکر در ماجرای فدک استناد کردند و فرمودند از کسی شاهد می خواهی که خداوند به پاکی او شهادت داده است و تو قبول داری که این آیه در شأن ما هست.[8] بر اساس انچه بیان شد ثابت می شود مراد از اهل بیت در این ایه پنچ تن هستند: رسول خدا، امیر المومنین، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین(علیهم السلام)، و بر اساس روایات دیگر امامان بعد از امام حسین(علیه السلام) نیز جزء اهل بیت دانسته شده اند. در روایتی آمده است امام صادق‏(علیه السلام) ابتدا مراد از اهل بیت در آیه تطهیر را پنج تن معرفی می‌کنند، ولی در ادامه، در تأویل این آیه، با استمداد از آیه اولو الارحام، آیه تطهیر را شامل همه امامان شیعه دانسته و اطاعت از آنان را اطاعت از خدا و نافرمانی از آنان را معصیت خدا دانسته است.[9] با توجه به آنچه گفته شد، آیه تطهیر منحصراً به پنج نفر از اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اشاره دارد و سپس شامل دوازده امام اطهار می شود و بقیه بستگان و خویشاوندان رسول خدا (ص) را در بر نمی گیرد. در روایتی دیگر حضرت سجاد علیه السلام نیز خود را جزء اهل بیت دانسته و همین آیه را دلیل قرار داده است.[10] پس هر دوازده امام شامل این آیه می شود. با توجه به آنچه گفته شد، آیه تطهیر به طور خاص به پنج نفر از اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله اشاره می کند و سپس دوازده امام معصوم را شامل می شود، اما بقیه بستگان و بستگان رسول خدا (ص) را شامل نمی شود. [1] المفردات في غريب القرآن؛ الراغب الأصفهاني، ج: 1، ص: 29. [2] المصباح المنير؛ القيومي المقرى، أحمد بن محمد بن علي، ج: 1، ص: 20. [3] كمال الدين و تمام النعمة؛ الشيخ الصدوق، ج: 1، ص: 278 ؛ الأمالي - ط دار الثقافة؛ الشيخ الطوسي، ج: 1، ص: 565. [4] تفسير نور الثقلين؛ العروسي الحويزي، الشيخ عبد علي، ج: 4، ص: 274. [5] تفسير الطبري جامع البيان ت شاكر ؛ الطبري، ابن جرير، ج: 20، ص: 263. [6] همان. [7] تفسير القمي؛ القمي، علي بن ابراهيم، ج: 2، ص: 67. [8] تفسير نور الثقلين؛ العروسي الحويزي، الشيخ عبد علي، ج: 4، ص: 274،275. [9] الكافي؛ الشيخ الكليني، ج: 1، ص: 287. [10] الإحتجاج؛ الطبرسي، أبو منصور، ج: 2، ص:33،34.

چگونه می توان با وجود مقام عصمت برای امامان اختیار را نیز ثابت نمود؟ قبل از ورود به بحث باید گفت عصمت در لغت از ماده "عصم" است و به معنای امساک و منع کردن از چیزی می باشد[1] بر این اساس مقام عصمت، لطفی الهی است که به موجب ان انسان از معصیت خداوند بازداشته می شود. در مورد کلمه «اختیار» و «تخییر» نیز باید گفت در لغت به معنای گزینش و انتخاب است و وقتی گفته می شود انسان مخیر است یعنی که انسان می تواند گزینش و انتخاب کند. حال باید گفت این دو قوه هیچ تضادی با یکدیگر ندارند. زیرا این مقامی که از سوی خداوند داده شده است از معرفت به خدا و یقین و آگاهی از عاقبت گناه نشأت گرفته است برای مثال انسان با وجود اختیاری که دارد هرگز حتی فکر خوردن نجاست و کثافات را در ذهن خویش نمی گذراند؛ لذا امام نیز با توجه، به یقینی که نسبت به حقیقت گناه دارد به هیچ عنوان دست به چنین عملی(ارتکاب محرمات) در ذهن او شکل نمی گیرد، هر چند که اختیار دارد و می تواند چنین عملی را انجام دهد. از سوی دیگر امام غرق در معرفت خداوند است به این معنا که او مخلص در حب خداوند شده است لذا علی رغم اختیاری که دارد به هیچ عنوان دست به عملی که محبوب او را بیازارد نمی زند؛ از سوی دیگر پیامبر و امام نیز همانند سایر انسانها مکلف هستند و اگر مختار نبودند تکلیف در مورد آنها معنا نداشت زیرا فردی مکلف هست که هم می تواند آن امر را انجام دهد و هم می تواند آن را ترک کند.[2] لذا باید گفت عقل هیچ منافاتی بین مقام عصمت و اختیار نمی بیند. خداوند در قرآن کریم در مورد عصمت می فرماید: خدا چنین می‌خواهد که هر رجس و آلایشی را از شما خانواده (نبوت) ببرد و شما را از هر عیبی پاک و منزه گرداند[3]، بر این اساس حضرت محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت(علیهم السلام) دارای مقام عصمت هستند و این مقام با اختیار انها نیز منافاتی ندارد زیرا که خداوند در قرآن می فرماید: بگو که من نیز بشری مانند شما هستم[4] حال با وجود اختیار، خداوند به آنها لطف کرده و مقام عصمت را اعطا گردانیده است. در روایتی از امام کاظم (علیه السلام) آمده است از ما خاندان جز معصوم شخص دیگری نمی‌تواند امام باشد[5] ومراد از معصوم به گفته امام صادق(علیه السلام) این است که خداوند او را از جمیع گناه ها منع کرده است[6] حال در تبیین این روایت که عصمت چه قوه ای است و آیا با اختیار انسان در تضاد است یا نه؟ باید گفت در روایتی آمده است که محمد بن ابی عمیر گوید در این مدتی که هم صحبت هشام بن حکم بوده ام بهترين استفاده‌اى كه از او بردم راجع به عصمت امام بود، يك روز از او پرسيدم امام معصوم است؟ گفت آرى، گفتم حقيقت عصمت كدام است؟ نشانه آن چيست؟ گفت منشأ همه گناهان چهار چیز است و پنجمى ندارند: حرص، حسد، خشم، خواهش نفس و هيچ كدام اينها در امام نيست..... نشايد پيرو شهوت و خواهش نفس باشد و دنيا را بر آخرت ترجيح دهد زيرا خداى عز و جل آخرت را در نظر او به اندازه ای كه دنيا در نظر ما محبوب است محبوب كرده و با همان اطمينان و عقيده‌اى كه ما به دنيا نگاه ميكنيم امام به آخرت نگاه ميكند، آيا ممكن است كسى روى زيبا را بگذارد و به روى زشت بپردازد يا خوراك شيرين و لذيذ را بخاطر خوراك تلخى از دست بدهد. يا جامه نرمى را به جامه زبر و درشتى اختيار كند يا نعمت هميشه و پايدارى را به دنياى گذرا و نابودشونده بفروشد؟[7] از این روایت به دست می اید که عصمت به موجب معرفت حاصل می شود و امام با معرفتی که دارد با اختیار از گناه دوری می کند در تبیین این معرفت در روایتی آمده است چیزی را ندیدم مگر آن که خدا را قبل از آن و بعد از آن و با آن دیدم[8] این روایت نیز نشان از آن معرفتی است که به موجب آن امام فکر گناه هم نمی کند بر این اساس عصمت لطف خداوند در معرفت و شناخت است که به واسطه آن به هیچ عنوان نمی توان تصور کرد معصوم سمت گناه برود همچنان که نمی توان تصور کرد انسان به خوردن نجاست روی بیاورد هر چند که این امر با اختیار او هیچ تنافی ندارد. علماء نیز در کلام خود به این نکته اشاره کرده اند: مرحوم شیخ مفید در این مورد می فرماید: عصمت به معنای عدم قدرت بر انجام معصیت یا اجبار بر انجام کار های نیک نیست بلکه لطف خداوند است.[9] - [10] مرحوم علامه حلی در این مورد می فرمایند: معصومان در عین مصونیت از گناه، قادر بر انجام گناه هستند و اگر چنین نباشد، نه مستحق تجلیلند و نه دارای پاداش؛ زیرا اساساً پاداش و عقاب در مورد آنان معنا نخواهد داشت و در این صورت، آنان خارج از حوزه تکالیف خواهند بود. در حالی‌که این مطلب به اجماع مسلمین و نصوص اسلامی باطل است[11] مرحوم علامه طباطبایی در این مورد می فرماید: نیروی نفسانی عصمت، هرگز طبیعت مختار انسان را در کارهای ارادی آن، عوض نمی‌کند و هیچ‌گاه وی را به سر حد اجبار و ناچاری نمی‌رساند؛ زیرا علم قوی که جزو مقدمات اختیار است، نتیجه‌ای جز تقویت اراده ندارد[12] در نتیجه با توجه به آیات قرآن، روایات ائمه(ع) و کلام علما که بیان گردید؛ باید گفت هیچ گونه تنافی و تضادی میان عصمت و اختیار انسان وجود ندارد. [1] المفردات في غريب القرآن-دار القلم نویسنده : الراغب الأصفهاني جلد : 1 صفحه :569 ،570 / لسان العرب نویسنده : ابن منظور جلد : 12 صفحه : 403 / الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربية نویسنده : الجوهري، أبو نصر جلد : 5 صفحه : 1986 / تاج العروس نویسنده : الزبيدي، مرتضى جلد : 33 صفحه : 98. [2] بحار الأنوار - ط مؤسسةالوفاء نویسنده : العلامة المجلسي جلد : 17 صفحه : 94. [3] احزاب: 33 " إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا" [4] فصلت: 6 "قل إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ" [5] معاني الأخبار؛ الشيخ الصدوق، ج: 1، ص:132. [6] همان. [7] الخصال؛ الشيخ الصدوق، ج: 1، ص: 215. [8] رسائل ومقالات؛ السبحاني، الشيخ جعفر، ج: 8، ص: 423. [9] تصحيح اعتقادات الإمامية؛ الشيخ المفيد، ج: 1، ص: 128. [10] النكت الإعتقادية؛ الشيخ المفيد، ج: 1، ص: 37. [11] كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد؛ العلامة الحلي، ج: 1، ص: 365. [12] الميزان في تفسير القرآن؛ العلامة الطباطبائي، ج: 11، ص: 163.

چطور می توان پذیرفت که یک کودک امام شود؟ در دیدگاه شیعه، امامت یک مقام و مسئولیت الهی است که بر اساس شایستگی‌ها و طبق مصلحت‌ حکیمانه خداوند به افراد خاصی داده می شود. برخی از امامان شیعه، چون امام جواد (ع) در 8 سالگی[1] ، امام هادی (ع) در 9 سالگی،[2] و امام زمان (عج) در 5 سالگی[3] به مقام امامت رسیده‌اند. برای روشن شدن پاسخ به این سوال که آیا یک کودک می تواند به مقام امامت برسد نکاتی بیان می گردد: نگاهی به شواهد قرآنی خداوند متعال در قرآن از اعطای حکم به حضرت یحیی «یَا یَحْیَى خُذِ الْکِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَیْنَاهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا»[4] و اعطای نبوت به حضرت عیسی «کیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ کَانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیًّا ؛ قَالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتَانِیَ الْکِتَابَ وَجَعَلَنِی نَبِیًّا»[5] در کودکی خبر داده است. این آیه به صراحت نبوت را برای حضرت عیسی ثابت می کند و اکثر علما شیعه و بعضی از مفسران اهل‌سنت آیه را بر نبوت حال کودکی حمل و تفسیر کرده‌اند.[6] اما در این‌که مقصود از حکم اعطایی خداوند برای حضرت یحیی چیست؟ آیا شامل نبوت نیز می‌شود یا نه؟ میان مفسران اعم از شیعی و سنی اختلاف‌نظر وجود دارد.[7] مفسر و متکلم نامی اهل‌سنت، یعنی فخر رازی می‌نویسد: «الحکم هو النبوة فان الله تعالى احکم عقله فی صباه و أوحى الیه و ذلک لان الله تعالى قد بعث یحیى و عیسی و هما صبیان.»[8] حاصل آن‌که اعطای نبوت و حداقل قوه تعقل و معرفت خاص به احکام دین و ارتباط غیبی با مقام قدسی در سن کودکی امر ممکن بلکه برای بعضی، مانند حضرت یحیی و عیسی اتفاق افتاده است و تشبیه امام جواد(ع) به حضرت عیسی در روایات ائمه اطهار نیز مورد تأکید قرار گرفته است.[9] نگاهی به روایات 1. به امام جواد علیه السلام عرض شد: مردم به جهت کمی سن شما، امامت شما را انکار می کنند . حضرت در جواب فرمود: چرا انکار می کنند; در حالی که خداوند به نبی خود فرمود: ای رسول ما! امت را بگو: طریقه من و پیروانم همین است که خلق را با بینایی و بصیرت، به سوی خدا دعوت کنیم . پس به خدا سوگند، در آن هنگام، او را متابعت نکرد; مگر علی علیه السلام در حالی که نه سال بیشتر نداشت و من نیز فرزند نه ساله هستم.[10] 2. روزی یکى از شیعیان در محضر امام رضا (ع) پرسید: «اگر براى شما پیشامدى رخ داد، پس از شما امام مردم کیست؟» امام رضا (ع) در پاسخ فرمود: «پسرم ابوجعفر (حضرت جواد) است.» گویى پرسش کننده از شنیدن این پاسخ - از این‏رو که حضرت جواد (ع) کودک بود و حدود هفت سال داشت - قانع نشد، حضرت رضا (ع) به او فرمود: «خداوند حضرت عیسى (ع) را در کمتر از سن ابوجعفر (حضرت جواد) به عنوان پیامبر شریعت تازه‏اى برگزید بنابراین، چه مانعى دارد که همان خدا ابوجعفر را در خردسالى به امامت برساند؟»[11] 3. صفوان بن یحیی می گوید: «هنگامی که امام رضا علیه السلام به امام جواد علیه السلام اشاره فرمود و او را به امامت منصوب کرد - در حالی که سن او از سه سال تجاوز نمی کرد - به آن حضرت عرض کردم: فدایت گردم! فرزند شما سه سال بیشتر ندارد . حضرت فرمود: چه اشکالی دارد; در حالی که عیسی علیه السلام نیز در سنین سه سالگی حجت خدا گشت.[12] لازم به ذکر است که امامت تمام ائمه (ع) از طریق روایات امامان پیشین و حتی خود پیامبر(ص) نقل و گزارش شده است.[13] نگاهی به سیره امامان شیخ مفید (ره) می نویسد: «جمهور شیعه با مخالفان آنها، بر این امر اتفاق دارند که رسول خدا صلی الله علیه و آله، حضرت علی علیه السلام را دعوت به وزارت، خلافت و وصایت کرد، در حالی که او سنش کم بود ولی از دیگر کودکان دعوت نکرد.[14] توجه به زندگی امام جواد و امام هادی که در کودکی به امامت رسیدند و مناظره های علمی ایشان با بزرگان علمی و پاسخ به دشوارترین سوالات، بهترین دلیل بر اثبات مقام امامت این دو امام می باشد. شروع امامت امام جواد (ع) در سنین کودکی حتی برای بعضی از بزرگان شیعه هم سبب شبهه گردید لذا بعد از رحلت امام رضا(ع) تصمیم گرفتند ۸۰ تن از فقیهان را نزد حضرت فرستاده و مسئله را تحقیق کنند. آنان با دریافت جواب علمی دقیق برای سؤال‌های خود به امامت وی (در حالی که امام جواد 8 ساله بودند) ایمان آوردند.[15] و در پایان اعتراف مامون عباسی[16] و دیگر مخالفان حضرت بهترین دلیل بر استحقاق امام جواد در جایگاه امامت است. بنابراین، این که کودکی به نطق درآید و یا به حکمت و امامت برسد، نه تنها محال نیست بلکه از طریق قرآن و روایات می‌فهمیم که به شکل معجزه آسایی وقوع هم یافته است. نباید فراموش کنیم که خداوند قادر بی‌نهایت است و بر هر کاری تواناست. [1] . الفصول المهمة، ج2 ص 1037 .- الارشاد شیخ مفید، ج 2ص 273 [2] . الفصول المهمه ج2 ص 1063- الارشاد شیخ مفید، ج 2 ص 297 [3] . شیخ مفید، الإرشاد، ج۲، ص۳۳۹. [4] . مریم: 12 [5] . مریم: 29 و30 [6] . مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۲۰- تفسیر روح البیان، ج ۵، ص ۳۳۱- تفسیر الکشاف، ج ۳، ص 15 - تفسیر کبیر، ج 21، ص 516 [7] . تفسیر فتح القدیر، ج ۳، ص 384؛ شیخ اسماعیل حقى البروسوی، تفسیر روح البیان، ج ۵، ص ۳۱۹؛ علامه طباطبایی، المیزان، ج 14، ص 28. [8] . تفسیر کبیر، ج 21، ص 516 [9] . الکافی، ج 1 ص 320 [10] . اصول کافی، ج 1، ص 384 [11] . مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۲۰. [12] . اصول کافی، ج 1، ص 321 [13] . رجوع شود به سوال « امامان بعد از پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله وسلم) چند نفر هستند و چه کسانی می باشند؟» [14] . شیخ مفید؛ فصول المختارة، ص 316 [15] . مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۲۰. [16] . احتجاج الطبرسی، ج ۲، صص 443 « فَقَالَ لَهُمْ وَيْحَكُمْ إِنِّي أَعْرَفُ بِهَذَا الْفَتَى مِنْكُمْ وَ إِنَّ هَذَا مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ عِلْمُهُمْ مِنَ اللَّهِ »

دلیل امامت ائمه دوازده گانه در مکتب امامیه چیست؟ باور به امامت دوازده امام با دلایل گوناگونی که در آموزه‌های شیعه ذکر شده است، پشتیبانی می‌شود. این دلایل را می‌توان در دسته‌های مختلف طبقه‌بندی کرد: ۱. حدیث دوازده خلیفه یکی از اصلی‌ترین دلایل برای امامت دوازده امام، وجود حدیث‌هایی است که تعداد خلفای پیامبر را به دوازده نفر از قبیله قریش محدود می‌کند.[1] این حدیث‌ها نه تنها در منابع شیعه بلکه در منابع اهل سنت همچون صحیح مسلم،[2] مسند ابن حنبل،[3] صحیح البخاری،[4] صحیح ابن حبان[5] و یَنابیع الْمَودَّة[6] ذکر شده‌اند. به عنوان مثال، پیامبر (ص) فرموده اند: "پس از من دوازده خلیفه وجود دارند که همگی از قریش هستند."[7] این حدیث‌ها ارتباط دوازده امام را با نقش آنان به عنوان جانشینان پیامبر، برقرار می‌کنند. ۲. حدیث‌هایی که نام امامان را دارند گروه دیگری از حدیث‌ها، آن دسته‌ای هستند که در آن‌ها پیامبر محمد صراحتاً اسامی دوازده امام را ذکر کرده و آن‌ها را به عنوان جانشینان خود از اهل بیت معرفی می‌کند. این حدیث‌ها از نام بردن امام علی به عنوان اولین امام تا امام مهدی به عنوان آخرین امام می‌پردازند، مانند: "امامان پس از من دوازده نفر هستند؛ نخستین آن‌ها علی بن ابی طالب (ع) و آخرینشان قائم (المهدی) [8] است. اطاعت از آن‌ها اطاعت از من و نافرمانی از آن‌ها نافرمانی از من است. هر کسی که آن‌ها را انکار کند، مرا انکار کرده است."[9] حتی در برخی از حدیث‌ها، پیامبر (ص) دوازده امام (ع) را با نام‌ها و القاب کامل‌شان معرفی کرده‌اند.[10] در حدیثی که به حدیث اللوح معروف است، نام‌های دوازده امام (ع) به همراه توصیف‌های خاص‌شان ذکر شده است.[11] ۳. عصمت عصمت امامان به عنوان دلیل دیگری از امامت آن‌ها محسوب می‌شود. حدیث‌های متعددی به عصمت امامان اشاره کرده[12] و موقعیت منحصر به فردشان بین مردم را برجسته می‌سازد. از دیدگاه عقلانی، امام باید عصمت داشته باشد و از آنجا که هیچ کس جز امامان در بین مردم عصمت نداشته، امامت آن‌ها معتبر تلقی می‌شود.[13] عصمت امامان نقش آن‌ها را به عنوان هادیان الهی برای جامعه مسلمان تقویت می‌کند. ۴. برتری به امامان دوازده گانه برتری از نظر فضایل اخلاقی و کمالات نسبت به دیگران نسبت داده شده است. دانش، عصمت و نسب شریف آن‌ها را شایسته مقام امامت و رهبری می‌کند. فلسفه امامت نشان می‌دهد که امام باید فردی باشد که در همه جهات، الگویی برتر و مسلط بر مردم باشد. شخصیت بزرگ و بزرگی علمی و معنوی امامان، توسط کسانی که با آن‌ها سروکار داشته‌اند، تحسین شده و جایگاه رهبری آن‌ها را بیشتر تقویت کرده است.[14] ۵. معجزات دوازده امام معجزات و کراماتی را برای نمایش قدرت الهی خود به انجام رسانده‌اند. این معجزات شامل پیش‌بینی آینده، فاش کردن علم غیب، نمایاندن دانش فوق‌العاده از سنین کم و نشان دادن توانایی معنوی بر خلقت می‌شوند. این کارهای شگفت‌انگیز، که در منابع تاریخی و حدیثی معتبر گزارش شده‌اند، به عنوان شاهدی بر صحت امامت آن‌ها عمل می‌کنند. همانطور که معجزات پیامبر محمد دلیلی بر نبوت او بودند، معجزاتی که توسط دوازده امام به انجام رسیده، ادعای امامت آن‌ها را تأیید می‌کند. [15] نتیجه‌گیری باور به امامت دوازده امام یکی از اصول مرکزی اسلام شیعه است. دلایلی که برای امامت آن‌ها ارائه شده است، از جمله حدیث‌ها، عصمت، برتری و معجزات، نگهبانی الهی و ولایت خاص آن‌ها را تأسیس می‌کند. دوازده امام، که توسط خدا منصوب شده‌اند، نقش مهمی را در هدایت و رهبری جامعه مسلمان دارند. دانش، فضائل و خصوصیات فوق‌العاده آن‌ها، آن‌ها را به جانشینان شایسته پیامبر محمد تبدیل کرده است. شیعیان با شناخت و پیروی از هدایت دوازده امام، به دنبال حفظ آموزه‌های اسلام و جستجوی روشنایی معنوی هستند. [1] . صمدی، امامت ائمه اثناعشر، ص 70. [2] . مسلم، صحیح مسلم، ج3، ص 1452. [3] . ابن حنبل، مسند، ج34، ص401. [4] . بخاری، صحیح بخاری، ج9 ص 81. [5] . ابن حبان، صحیح، ج15، ص43. [6] . قندوزی، ینابیع الموده، ج2، ص315. [7] . صدوق، الامالی، ص 387; بحرانی، غایة المرام، ج 2، ص 271; ابن جعد، مسند، ص 390; ابن ابی عاصم، الاحاد و المثانی، ج 3، ص. 126؛ ابن حنبل، مسند، ج 34، ص. 421. [8]. عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، ج 2، ص 62. [9] . الاعتقادات، شیخ صدوق، ص104. [10] . کمال الدین، شیخ صدوق، ج1، ص253. [11] . کلینی، الکافی، ج 1، ص 527; ابن بابویه، الامامه و التبصره، ص 104; مفید، الاختصاص، ص 210. [12] . صدوق، کمال الدین، ج 1، 280; بحرانی، غایة المرام، ج 1، ص. 142; مجلسی، بحارالانوار، ج 36، ص 335. [13] . صمدی، امامت ائمه اثناعشر، ص 70. [14] . حلی، کشف المراد، ص366؛ صمدی، امامت ائمه اثناعشر، ص70. [15] . صمدی، امامت ائمه اثناعشر، ص 70.

آیا امامان معصوم از ملائکه الهی برتر می باشند؟ ائمه از ملائکه مقامی بالاتر دارند با رجوع به روایات این مطلب به وضوح بیان شده است و حتی مرحوم صدوق بابی را با عنوان "عللی که به سبب آنها پیامبران و رسولان و حجج الهی افضل از ملائکه می باشند" قرار داده و احادیث متعددی را در آن بیان نموده است. [1] به بعضی از آنها اشاره می شود: در روایتی آمده است که رسول خدا به حضرت علی عرض کرد یا علی خداوند من را بر همه انبیاء و فرشتگان برتری داده است و بعد از من همین فضیلت از ان تو و امامان بعد از تو است و فرشتگان خدمتگزاران ما هستند[2] در روایت دیگری نقل شده است که جبرئیل از خداوند خواست تا او را خادم رسول خدا، امیر المومنین، فاطمه زهرا، حسن و حسین قرار دهد[3] در روایتی نقل شده است که امیر المومنین فرمود ما به ملائکه تعلیم دادیم و ما بودیم که خداوند را تسبیح گفتیم و ملائکه از تسبیح ما خداوند را تسبیح کردند[4] در روایتی آمده است که فطرس ملکی بود که به علت خطایی خداوند بال ها ی او را شکست و به جزیره ای در زمین فرستاد او 700سال در زمین به عبادت خداوند مشغول بود تا آنکه سیدالشهدا به دنیا آمدند هنگامی که ایشان متولد شدند خداوند جبرئیل را با هفتاد هزار فرشته به زمین فرستاد تا به رسول خدا تبریک بگویند در این حین آنها در حال گذر از جزیره فطرس بودند که او از جبرئیل خواست تا او را همراه خود ببرند وقتی خدمت رسول خدا رسیدن جبرئیل برای فطرس نزد رسول خدا واسطه شد رسول الله نیز دستور دادند تا فطرس بال های خود را به قنداقه ابی عبدالله متبرک کند به موجب این عمل فطرس بال های خود را باز یافت و مقام اول خود را به دست آورد[5] بر این اساس برتری مقام امامان معصوم از تمام ملائکه روشن است زیرا که ملائکه خادم امامان هستند و اهل بیت معلم آنان بوده اند و همچنین ملائکه به آنها متوسل می شده اند. [1] علل الشرائع؛ شيخ صدوق جلد : 1 صفحه : 5 [2] عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، ج 1، ص 262؛ علل الشرائع؛ شيخ صدوق جلد : 1 صفحه : 5؛ اکمال الدین؛ شیخ صدوق، ج 1 ص 254. [3] بحار الأنوار - ط مؤسسةالوفاء نویسنده : العلامة المجلسي جلد : 26 صفحه : 345 / ارشاد القلوب؛ الدیلمی، حسن بن محمد، ج:2 ص: 300 [4] بحار الأنوار ؛ العلامة المجلسي جلد : 18 صفحه : 345 / علل الشرائع؛ الشيخ الصدوق، جلد: 1 صفحه : 5 / عیون اخبار الرضا؛ الشیخ الصدوق، ج1 ص 262 / اکمال الدین ج1 ص 254 [5] الأمالي؛ الشيخ الصدوق جلد : 1 صفحه : 200 / کامل الزیارات؛ جعفر بن محمد (ابن قولویه قمی)، ص 66

دلیل برتری امامان بر انبیاء پیشین چیست؟ در ابتدا بیان می شود که پیامبر (ص) از تمام انسانها و حتی پیامبران الهی گذشته برتر می باشد و خود حضرت فرمود: خداوند من را بر جمیع انبیاء و رسولان خود برتری داد.[1] از امام صادق (ع) نیز روایت شده که فرمود: "خداى عز و جل اسم اعظم خود را مرکب از هفتاد و سه حرف کرده و از آن حروف دو حرف را به عیسى داد، با همان دو حرف بود که عیسى مرده‏ها را زنده مى‏کرد و کور مادر زاد و پیسى را شفا مى‏داد و چهار حرف را به موسی و هشت حرف را به ابراهیم و پانزده حرف را به نوح و بیست و پنج حرف را به آدم، ولى به رسول خدا محمد (ص) از آن حروف، هفتاد و دو حرف را آموخت و یک حرف را بر کسی نیاموخت." [2] لذا جایگاه رفیع پیامبر بر هیچ مسلمانی مخفی نمی باشد. با توجه به این مقدمه بیان می شود که در روایات متعدد بیان شده که هر آنچه که خداوند به پیامبر (ص) خود عطا کرد بعد از او به جانشینان او داده شد غیر از نبوت. امامان معصوم (ع) از جمیع فضائل پیامبر بهره‌مند هستند مگر این که آنها نبی نیستند. خود پیامبر اکرم (ص) خطاب به حضرت علی (ع) می فرماید: "آنچه را که من می بینم تو هم می بینی و آنچه را که من می شنوم تو هم می شنوی، مگر این که تو نبی نیستی" [3].امام حسن (ع) می فرماید: "احدی از پیشینیان یعنی انبیا و اوصیا و اولیا بر امام علی(ع) در هیچ فضیلتی سبقت نگرفته اند".[4] لازم به ذکر است که مقام امامت از مقام نبوت برتر است[5] و امامان اگر چه نبی نبودند اما مقام امامت را دارا بودند. امام صادق (ع) می فرماید: " فَالنَّبِيُّ ص إِمَامٌ وَ نَبِيٌّ وَ عَلِيٌّ (ع) إِمَامٌ لَيْسَ بِنَبِيٍّ وَ لَا رَسُول‏" ؛[6] پيامبر اكرم (ص) هم امام بود و هم نبىّ ،ولى على (ع) امام بود ولی نبی نبود. بنابراین، همان گونه که رسول اکرم (ص) از تمام پیامبران برتر است، امامان معصوم (ع) نیز از تمام پیامبران جز پیامبر خاتم (ص) برترند و هر آنچه که خداوند به پیامبران پیشین خود عطا کرده به امامان معصوم به ارث رسیده است. امام صادق (ع) می فرماید: " كُلُّ نَبِيٍّ وَرِثَ عِلْماً أَوْ غَيْرَهُ فَقَدِ انْتَهَى إِلَى آلِ مُحَمَّدٍ ص" [7] در پایان ذکر این روایت بسیار مناسب است؛ صعصعة بن صوحان وارد محضر امیرالمؤمنین شد زمانی که به او ضربه زده بودند و گفت: ای امیرالمؤمنین، آیا تو برتری یا آدم پدر همه انسانها؟ امام علی (علیه السلام) فرمود: خوب نیست انسان از خود تعریف کند، خداوند به آدم گفت: "ای آدم، تو با همسرت در بهشت ساکن شو..."[8] (ولی او با ترک اولی سبب رانده شدن از بهشت گردید) و چیزهای بسیاری را خداوند برای من حلال کرد و من به سوی آن‌ها نرفتم و از آن‌ها اجتناب کردم. سپس پرسید: تو برتری یا نوح؟ امام علی (علیه السلام) فرمود: نوح بر قوم خود لعنت فرستاد و من به ستمگران حقم لعنت نفرستادم، فرزند نوح کافر بود ولی دو پسر من سروران جوانان بهشت هستند. پرسید: تو برتری یا موسی؟ فرمود: خداوند موسی را به سوی فرعون فرستاد و او گفت: "من می‌ترسم که آن‌ها مرا تکذیب کنند"[9] تا اینکه خداوند فرمود: "نترس، هیچ پیامبری در پیش من نمی‌ترسد"[10] و موسی گفت: "پروردگارا، من کسی را کشته‌ام پس می‌ترسم آن‌ها مرا بکشند"[11] و من هراسی نداشتم وقتی که پیامبر خدا (ص) مرا فرستاد تا سوره براءت را در موسم حج برای قریش بخوانم، با وجود اینکه بسیاری از بزرگان آن‌ها را کشته بودم، با این حال به نزد آن‌ها رفتم و سوره را خواندم و از آن‌ها نترسیدم. پرسید: تو برتری یا عیسی بن مریم؟ فرمود: عیسی مادرش در بیت‌المقدس بود، وقتی که وقت زایمانش رسید، صدایی شنید که می‌گفت: بیرون برو، این خانه محل عبادت است نه محل زایمان. ولی مادر من فاطمه بنت اسد وقتی زمان وضع حمل او نزدیک شد، در حرم بود، دیوار کعبه شکافته شد و صدایی شنید که به او می‌گفت: وارد شو. پس او وارد کعبه شد و من در آنجا متولد شدم و این فضیلت برای هیچ کس، نه قبل از من و نه بعد از من، نبوده است.[12] از مطالب بیان شده به وضوح آشکار می شود که امامان معصوم(ع) از جمیع انبیاء گذشته مقامی بالاتر داشته اند. [1] . البرهان في تفسير القرآن؛ البحراني، السيد هاشم ج : 1 ص : 205 [2] . الکافی ج : 1 ص : 230 حدیث2. [3] . سید رضی، نهج البلاغه، خطبه 192 قاصعه . [4] . الکافی، ج 1، ص 457. [5] . برای توضیح بیشتر به سوال " آیا مقام امامت از مقام نبوت و رسالت بالاتر است؟" مراجعه شود. [6] . شيخ صدوق‏، علل الشرائع، ج 1، ص 175 . [7] کافی ج2 ص 232 [8] . بقره: 35 " يا آدم اسكن أنت وزوجك الجنة..." [9] . شعراء: 12 " إني أخاف أن يكذبون" [10] . نمل: 10 " لا تخف إني لا يخاف لدي المرسلون" [11] . قصص: 33 " رب إني قتلت منهم نفسا فأخاف أن يقتلون" [12] . نام کتاب : اللمعة البيضاء؛ التبريزي الأنصاري ج: 1 ص: 220

امامان بعد از پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله وسلم) چند نفر هستند و چه کسانی می باشند؟ بر اساس روایات رسیده از رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) که هم در مصادر اهل سنت و امامیه موجود است، امامان بعد از رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) دوازده نفر هستند؛ در روایتی آمده است این امت را دوازده نفر قیم خواهد بود که هر کس آنها را واگذارد بدانها زیان نرسد، همگی از قریشند[1]، ابن اثیر در این مورد می گوید در توراتی که در دست اهل کتاب است نیز عبارتی بدین معنی آمده است که خداوند متعال ابراهیم را به وجود اسماعیل بشارت داد و به اینکه او را رشد می دهد و دودمانش را فزونی می بخشد و در ذریه او دوازده نفر عظیم قرار خواهد داد[2] با توجه به روایات موجود این بیان تورات اشاره به ائمه دوازده گانه دارد. جوینی در روایتی بیان می دارد رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) فرمود جانشینان من دوازده نفر هستند که اولین آنها برادرم و آخرین آنها فرزندم هستند وقتی سوال شد بردار شما کیست فرمود علی بن ابی طالب(علیه السلام) و وقتی سوال شد فرزند شما کیست فرمود مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)[3] و در روایت دیگری امده که رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) فرمود من و علی و حسن و حسین و نه نفر از فرزندان حسین پاکیزگان و معصومان هستیم[4] و در روایتی که در مصادر امامیه امده است حضرت رسول(صلی الله علیه و اله وسلم) می فرمایند دوازده امام بعد از من می آیند که اولین آنها علی، دومین نفر حسن، سومین نفر حسین، چهارمین نفر علی بن حسین، پنجمین نفر محمد بن علی، ششمین نفر جعفر بن محمد، هفتمین نفر موسی بن جعفر، هشتمینن نفر علی بن موسی، نهمین نفر محمد بن علی، دهمین نفر علی بن محمد، یازدهمین نفر حسن بن علی و دوازدهمین نفر حجة بن الحسن خواهد بود[5] بر این اساس امامان بعد از رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) دوازده نفر هستند که اولین آنها سید الاوصیاء علی بن ابی طالب(علیه السلام) است و بعد از او دو سبط رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) و نه نفر از فرزندان امام حسین(علیه السلام) که نام آنها در روایت ذکر شده است می باشد. [1] كنز العمال نویسنده : المتقي الهندي جلد : 12 صفحه : 33 [2] البدايه والنهايه - ط الفكر نویسنده : ابن كثير جلد : 6 صفحه : 179،1789 [3] فرائد السمطین نویسنده : الحمویي الجویني، ابراهیم جلد : 2 صفحه : 3122 [4] فرائد السمطین نویسنده : الحمویي الجویني، ابراهیم جلد : 2 صفحه : 313 [5] خزاز رازی، کفایه الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۵۳-۵۵؛ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱‌، ص۲۵۴- ۲۵۳.

امامت بعد از پیامبر اسلام به واسطه چه فردی ادامه پیدا کرد؟ خداوند دین اسلام را به عنوان دین کامل برگزید و به واسطه آن حجت را تا قیامت بر همگان تمام کرد و اتمام و اکمال این دین را در انتصاب سلسله امامت بعد از رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) قرار داد و هنگامی که رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) این وظیفه را در غدیر خم به پایان رساند خداوند فرمود امروز دین شما را کامل و نعمت را تمام کردم و راضی شدم که اسلام دین شما باشد[1] بنا بر روایتی که در کتب عامه امده است پیامبر(صلی الله علیه و اله وسلم) از همان روز آغازین دعوت، جانشین خود را معرفی کردند در دعوت اقوام و خویشان خود فرمودند آیا کسی است که مرا یاری کند و برادر و جانشین من باشد؟ تنها کسی که به رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) پاسخ مثبت داد حضرت علی(علیه السلام) بود لذا پیامبر(صلی الله علیه و اله وسلم) فرمودند آگاه باشید که علی برادر و جانشین من است، او را اطاعت کنید[2]، بعد از این واقعه حضرت رسول(صلی الله علیه و اله وسلم) در طول دوران پیامبری خود در مناسبت های مختلف علی(علیه السلام) را به عنوان جانشین خود معرفی کردند که یکی از آن موارد حدیث منزلت است و فرمودند یا علی آیا خشنود نیستی که برای من به منزله هارون برای موسی باشی جز آنکه پس از من هیچ پیامبری نخواهد بود؟[3] در هنگامی که عده ای از مغرضان خواستند از حضرت علی(علیه السلام) نزد رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) بدگویی کنند فرمودند علی از من است و من از علی هستم و او بعد از من ولی شما است[4] و در روایت دیگری آمده است پیامبر(صلی الله علیه و اله وسلم) مامور شد تا حضرت علی(علیه السلام) را جانشین خود قرار دهد اما رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) چون قوم او هنوز از جاهلیت فاصله ای نگرفته بودند آن را بیان نکردند تا خداوند در روز غدیر آیه (یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک) را نازل کردند[5] در آن هنگام حضرت(ص)، امامت علی(علیه السلام) را به صورت عام اعلام کرد بر این اساس باید گفت حضرت رسول(صلی الله علیه و اله وسلم) از اول بعثت علی(علیه السلام) را جانشین خود معرفی کرد و در آخر حیات خود نیز در غدیر خم به صورت عمومی به دستور الهی جانشینی حضرت علی(علیه السلام) را اعلام کرد[6] بر این اساسا جانشین رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم) و آغاز کننده سلسله امامت بعد از پیامبر حضرت علی(علیه السلام) بود. [1] مائده: 3 « الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا» [2] كنز العمال: المتقي الهندي جلد : 13 صفحه : 133 [3] مصنف ابن أبي شيبة نویسنده : ابن أبي شيبة، أبو بكر جلد : 6 صفحه : 366 [4] مسند أحمد مخرجا نویسنده : أحمد بن حنبل جلد : 38 صفحه : 117 [5] شواهد التنزيل لقواعد التفضيل نویسنده : الحاكم الحسكاني جلد : 1 صفحه : 256 [6] اسد الغابه - ط الفكر نویسنده : ابن الأثير، عزالدین جلد : 3 صفحه : 35