امام زمان (عج) کیست و در معرفی او چه باید گفت؟

[کریمی 0]

امام زمان (عج) کیست و در معرفی او چه باید گفت؟

پاسخ اجمالی:

امام زمان (عج)، حضرت مهدی (ع)، دوازدهمین امام شیعه و منجی موعود آخرالزمان است که در سال ۲۵۵ هجری قمری متولد شد. شیعیان معتقدند او پس از غیبت طولانی، ظهور خواهد کرد تا عدالت را در جهان برقرار سازد و ظلم و فساد را ریشه‌کن کند. تولد و زندگی ایشان به‌دلیل شرایط سیاسی آن زمان، مخفیانه بود و پس از شهادت پدرشان، امام حسن عسکری (ع)، امامت ایشان آغاز شد. امام زمان (عج) در دوران غیبت صغرا از طریق نائبان خاص با شیعیان ارتباط داشت و از سال ۳۲۹ هجری قمری وارد غیبت کبرا شد. ایشان نماد امید، عدالت‌خواهی و نجات بشریت در فرهنگ شیعی است.

پاسخ تفصیلی:

منجی موعودی که در فرهنگ‌ها و مذاهب گوناگون تحت نام‌های متفاوت شناخته می‌شود از دیدگاه شیعه، محمد بن حسن عسکری (ع) است، که با نام‌های مهدی، امام زمان و حجت بن‌الحسن نیز در بین شیعیان معرفی می‌شود. دوازدهمین و آخرین امام شیعه که در سال ۲۵۵ هجری قمری متولد شد[1] و دوره‌ی امامت او پس از شهادت پدرش، امام حسن عسکری (ع)، در سال ۲۶۰ هجری قمری آغاز شد.[2] او همان مهدی موعود است که پس از یک دوره‌ی طولانیِ غیبت، ظهور می کند و عدالت را برقرار خواهد کرد.

برای مادر ایشان نام های مختلفی بیان شده که مشهورترین نام «نرجس» بوده است،[3] سه فرضیه درباره‌ی نام‌های متعدد مادر امام زمان (عج) وجود دارد:

نخست آن‌که امام عسکری (ع) به دلیل علاقه‌ی فراوانی که به این بانوی بزرگوار داشت، نام‌های نیک و متعدد زیادی برای او برگزیده بود؛ دوم آن‌که به‌منظور حفظ امنیت او در برابر حکومتِ ظالم و جلوگیری از شناسایی‌اش به‌عنوان مادر امام زمان (عج)، نام‌های مختلفی برای او انتخاب شد تا دشمنان نتوانند پی ببرند که این نام‌ها همگی متعلق به یک نفر هستند؛ سوم به دلیل آورده‌شدنِ کنیزان و بردگان از مناطق دوردست، و عدم آشنایی صاحبانشان با زبان آن‌ها، در طول زمان نام‌های گوناگونی برایشان انتخاب می‌شد و بر آن‌ها نهاده می‌شدند.[4]

در رابطه با مادر امام زمان (عج)، چهار گزارش متفاوت وجود دارد؛ گزارش اول، از او به‌عنوان شاهزاده‌ای رومی یاد می‌کند که در جنگ میان مسلمانان و رومیان اسیر شده، به کنیزی گرفته شده و از طریقی خاص به دست فرستاده‌ی امام رسید.[5]

گزارش دوم، بدون پرداختن به پیشینه‌ی او، تنها به تربیت این بانوی بزرگوار در خانواده‌ی حکیمه، دختر امام جواد (ع)، اشاره دارد؛[6] گزارش سوم می‌گوید نرجس خاتون نه‌تنها در خانه‌ی عمه‌ی امام عسکری (ع) تربیت شده، بلکه در همان‌جا به دنیا آمده است؛[7] گزارش چهارم، او را به‌عنوان کنیزی سیاه‌پوست معرفی می‌کند.[8]

مرحوم علامه مجلسی معتقد است که روایت چهارم با بسیاری از روایات دیگر در تضاد است و بر این باور است که منظور از این روایت می‌تواند مادر با واسطه یا مربی حضرت باشد؛[9] از این‌رو، به نظر می‌رسد که روایت اول به حقیقت نزدیک‌تر باشد.

در عصر حیات امام عسکری (ع)، حکومت عباسیان به دنبال یافتن فرزند ایشان بودند لذا امام یازدهم تولد امام زمان(عج)  را از همگان مخفی نگاه داشتند، جز چند نفر از یاران خاص امام حسن عسکری (ع) که از این تولد آگاهی داشتند؛[10] پس از شهادت امام عسکری(ع)، برخی از شیعیان دچار تردید شدند و فرقه‌هایی در جامعه شیعه پدید آمد؛[11] در این شرایط، توقیعات امام زمان (عج) که به‌طور عمومی خطاب به شیعیان نوشته می‌شد و توسط نائبان خاص به اطلاع مردم می‌رسید،[12] باعث تثبیت دوباره تشیع شد.

در غیبت صغرا، امام زمان (عج) از طریق چهار نایب خاص با شیعیان ارتباط داشت.[13] از سال ۳۲۹ هجری قمری، ارتباط مردم با او از طریق نایبان خاص نیز پایان یافت و دوره‌ی غیبت کبرا آغاز شد؛[14] در مورد نوع زندگی امام زمان (ع) گفته شده است، در دوران حیات پدر بزرگوارشان، بارها در منزل ایشان، در سرداب مبارک دیده شده‌اند و در منزل پدرشان زندگی می‌کردند.

بعد از شهادت امام حسن عسکری (ع)، از محل زندگی ایشان اطلاعی در دست نیست، و برخی از روایات امامیه در مورد احوالات ایشان و نوع زندگی او چنین گفته‌اند: او فردی است که تنها، بی‌پناه و دور از مردم زندگی می کند؛[15] که نشان دهنده شرایط سخت زندگی حضرت در دوران غیبتشان است.

 

 

---

[1] الارشاد، شیخ مفید، ج2، ص339 

[2] الائمة الاثناعشر، ابن طولون، ص113 

[3]  الارشاد، شیخ مفید ،ج2، ص339

[4] تاريخ الغيبة، الصدر، السيد محمد، ج: 1، ص: 242

[5] الغیبه، شیخ طوسی، ص208

[6] كمال الدين و تمام النعمة، شیخ صدوق، ج2، ص426 

[7] اثبات الوصية، المسعودي، علي بن الحسين، ص275 

[8] كمال الدين و تمام النعمة، الشيخ الصدوق،ج1، ص329 

[9]بحار الأنوار، العلامة المجلسي، ج51، ص219 

[10] الارشاد، شیخ مفید ،ج2، ص351 

[11]فرق الشیعة، نوبختی، حسن بن موسی، ص96

[12]  الإحتجاج ،الطبرسي، أبو منصور،ج2، ص281

[13] نواب اربعه،  دوانی، علی، ص5-6

[14] كمال الدين و تمام النعمة، الشيخ الصدوق، ج2، ص516

[15] معجم أحاديث الإمام المهدي ،الكوراني العاملي، الشيخ علي، ج3، ص4