زندگینامه امام کاظم (ع) به چه صورت می باشد؟

[کریمی 0]

زندگینامه امام کاظم (ع) به چه صورت می باشد؟

پاسخ اجمالی:

امام موسی بن جعفر (ع)، هفتمین امام شیعیان، فرزند امام جعفر صادق (ع) و بانوی پاک‌دامن حمیده مغربیه بودند؛ ایشان در سال ۱۲۸ هجری در ابواء میان مکه و مدینه متولد شدند و با ویژگی‌هایی چون علم، تقوا، کرامت و شجاعت در برابر خلفای عباسی شناخته می‌شوند؛ پس از رحلت امام صادق (ع)، با وجود ادعای امامت عبدالله افطح، امام موسی کاظم (ع) با دلایل روشن و معجزات، امامت خود را اثبات کردند؛ ایشان در دوران سخت خلافت عباسی با تقیه و مبارزات فرهنگی، راه امامت را حفظ کردند و سرانجام در سال ۱۸۳ هجری قمری به دستور هارون‌الرشید در زندان به شهادت رسیدند؛ امام موسی کاظم (ع) دارای فرزندان بسیاری بودند که امام رضا (ع) برجسته‌ترین آنان است.

پاسخ تفصیلی:

امام موسی بن جعفر (ع)، هفتمین پیشوای شیعیان، فرزند گرامی امام جعفر صادق (ع) هستند که خود ششمین امام شیعیان بودند؛ [1] مادر بزرگوار ایشان بانویی پاک‌نهاد به نام حمیده مغربیه بود که از زنان اُمّ ولد به شمار می‌آمد؛ در برخی منابع، نام ایشان را «نباته» نیز ذکر کرده‌اند؛[2] درباره خاستگاه این بانوی ارجمند، روایت‌های گوناگونی وجود دارد؛ برخی او را اهل شمال آفریقا دانسته‌اند، و در برخی دیگر آمده که از سرزمین روم بوده‌اند؛ با این حال، نظر رایج‌تر آن است که ایشان از ناحیه‌ای در اسپانیا بوده‌اند.[3]

حمیده مغربیه، مادر امام موسی کاظم (ع)، بانویی پاک‌دامن و بی‌عیب بود که امامان معصوم (ع) او را همچون طلای ناب و خالص توصیف کرده‌اند؛ [4] امام باقر (ع) بر پاکی، بزرگواری و مراقبت الهی از او تأکید کرده‌اند و او را نعمتی الهی برای امامت دانسته‌اند. [5]

در هفتم صفر سال ۱۲۸ هجری، امام موسی بن جعفر (ع) در «ابواء» میان مکه و مدینه چشم به جهان گشودند.[6]-[7] ولادت ایشان چنان شادی‌آفرین بود که امام صادق (ع) سه روز جشن گرفتند و مردم مدینه را مهمان کردند؛[8] خانواده امام کاظم (ع) پرجمعیت و متنوع بود؛ نام مادر ایشان حمیده می­باشد و خواهران و برادرانی چون اسماعیل، عبدالله، ام‌فروه، اسحاق، فاطمه، محمد، عباس، علی و اسماء داشتند که از مادران مختلف به دنیا آمده بودند. [9]

در میان برادران امام کاظم (ع)، دو شخصیت برجسته وجود دارند که هر کدام داستان و جایگاه خاص خود را دارند:

اسماعیل، فرزند ارشد امام صادق (ع)، به دلیل محبت و توجه ویژه امام، مورد علاقهٔ بسیاری از شیعیان بود؛ این جایگاه رفیع، این تصور را ایجاد کرده بود که او جانشین پدر خواهد شد؛ اما ایشان در دوران حیات امام، در منطقه «عریض» دار فانی را وداع گفت و در بقیع به خاک سپرده شد.[10]

دیگر برادر بزرگوار امام کاظم (ع)، اسحاق هستند که شخصیتی با تقوا و پرهیزگار بودند و حتی از مجتهدین برجسته اهل بیت به شمار می‌رفتند؛ آنچه ایشان را متمایز می‌کند، این است که ایشان هم از پدر و هم از مادر، با امام کاظم (ع) مشترک بودند و به همین دلیل، به عنوان برادر "خاص" و بسیار نزدیک به حضرت موسی بن جعفر (ع) شناخته می‌شوند. [11]

پس از رحلت امام صادق (ع)، عبدالله افطح که از نظر سنی بزرگ‌ترین فرزند ایشان پس از اسماعیل بود، ادعای امامت کرد؛ برخی از اصحاب امام صادق (ع) ابتدا تحت تأثیر این ادعا قرار گرفتند، اما با مشاهده دلایل روشن امامت حضرت موسی بن جعفر (ع)، به امامت ایشان ایمان آوردند و از عبدالله افطح روی‌گردان شدند؛ گفته شده عبدالله گرایش‌هایی به اندیشه‌های حشویه و مرجئه داشته است.[12]

از دلایل روشن امامت حضرت موسی بن جعفر (ع)، نصوص صریحی است که از امام صادق (ع) نقل شده و همچنین معجزاتی که از ایشان رخ داده است؛ در حدیثی از کلینی، امام صادق (ع) به فیض بن مختار تصریح می‌کنند که امام بعد از ایشان، حضرت موسی کاظم (ع) است و او را به پذیرش امامت ایشان دعوت می‌نمایند؛ امام همچنین می‌فرمایند که تا آن زمان، اجازه بیان این حقیقت را به هیچ‌کس نداده بودند؛ فیض پس از شنیدن این سخن، آن را با خانواده و دوستانش در میان می‌گذارد؛ یکی از آنان، یونس ظبیان، برای اطمینان بیشتر، شخصاً نزد امام صادق (ع) می‌رود و امام نیز سخن فیض را تأیید می‌کنند؛ در نهایت، یونس نیز به امامت حضرت موسی بن جعفر (ع) ایمان می‌آورد.[13]

پس از رحلت امام صادق (ع)، برخی شیعیان به‌اشتباه به سراغ عبدالله افطح رفتند، اما با پاسخ‌های نادرست او، دچار تردید شدند؛ در این میان، امام کاظم (ع) با احتیاط و در شرایط امنیتی، امامت خود را با پاسخ‌های علمی و دقیق آشکار ساختند و از پیروان خواستند که این حقیقت را تنها با افراد امین در میان بگذارند. [14]

و حتی برای اثبات حقانیت خود، در حضور جمعی از امامیه، هیزم‌های زیادی را آتش زد و با لباس خود در میان شعله‌ها نشست و چند حدیث بیان فرمود، بی‌آنکه آسیبی ببیند؛ سپس از عبدالله خواست اگر خود را امام می‌داند، همان کار را انجام دهد؛ عبدالله از ترس، رنگش پرید و بدون پاسخ، خانه را ترک کرد؛ این واقعه به عنوان یکی از معجزات آشکار، امامت حضرت موسی‌کاظم (ع) را اثبات کرد.[15]

امام موسی کاظم (ع) دارای ۳۷ فرزند بودند که شامل پسران و دخترانی از مادران مختلف می‌شدند؛ از پسران ایشان می‌توان به امام علی بن موسی الرضا (ع)، ابراهیم، عباس، قاسم، اسماعیل، جعفر، هارون، حسن، احمد، محمد، حمزه، عبدالله، اسحاق، عبیدالله، زید، فضل، حسین و سلیمان اشاره کرد. دختران ایشان نیز شامل فاطمه کبری، فاطمه صغری، رقیه، حکیمه، ام‌ابیها، ام‌جعفر، لبابه، زینب، خدیجه، علیه، آمنه، حسنه، بریهه، عایشه، ام‌سلمه، میمونه و ام‌کلثوم بودند. در میان همه فرزندان، امام رضا (ع) از جایگاه علمی و معنوی والاتری برخوردار بود.[16]

در مورد احمد بن موسی باید گفت که او فردی کریم، بزرگوار و پرهیزگار بود؛ امام ابوالحسن موسی (ع) او را دوست می‌داشت و مورد احترام قرار می‌داد؛ امام موسی (ع) مِلک معروف به «یسیره» را به احمد بخشید؛ همچنین، روایت شده است که احمد بن موسی هزار برده را آزاد کرد. [17]

حمزه بن موسی، فرزند امام کاظم (ع)، در سفر به خراسان همراه امام رضا (ع) بود و با وفاداری کامل خدمت ایشان را انجام می‌داد؛ هنگام رسیدن به منطقه «سوسمر»، گروهی از طرفداران مأمون به آنان حمله کردند و حمزه به شهادت رسید؛ امام رضا (ع) پیکر او را در باغی در همان محل دفن کرد.[18]

امامت امام موسی کاظم (ع) هم‌زمان با خلافت چهار تن از خلفای عباسی؛ منصور دوانقی (۱۳۶-۱۵۸ هـ.ق)، مهدی عباسی (۱۵۸-۱۶۹ هـ.ق)، هادی عباسی (۱۶۹-۱۷۰ هـ.ق) و هارون الرشید (۱۷۰-۱۹۳ هـ.ق) سپری گردید؛[19] دوره‌ای که خلافت عباسی در اوج قدرت و سلطه جهانی قرار داشت و فضای شدید خفقان بر جامعه حاکم بود.[20]

فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی امام کاظم (ع) در هدایت جامعه شیعه، موجب نگرانی هارون‌الرشید شد. در نتیجه، امام در سال ۱۷۹ هجری قمری به بغداد منتقل و زندانی گردید. [21] سرانجام، طبق گزارش‌های تاریخی، هارون در سال ۱۸۳ هجری قمری دستور مسمومیت ایشان را صادر کرد و امام موسی بن جعفر (ع) در روز ۲۵ رجب همان سال، در سن ۵۵ سالگی به شهادت رسیدند. [22]-[23]

 

 

 

---

[1] الإرشاد، الشيخ المفيد، ج2، ص215

[2] عمدة الطّالب في أنساب آل أبي طالب،  ابن عنبة، ص196

[3] باب الحوائج سیری در زندگانی و فضائل حضرت امام کاظم علیه السلام، سجادی، سیدمجتبی، ص13

[4] الإمام موسى الكاظم عليه السلام سيرة وتاريخ، الكعبي، علي موسى، ص90

[5] اثبات الوصية،  المسعودي، علي بن الحسين، ص190

[6] الارشاد، الشیخ المفید، ج2، ص215  

[7] اعلام الوری باعلام الهدی، الشیخ الطبرسی، ج2، ص6  

[8] الإمام موسى الكاظم عليه السلام سيرة وتاريخ، الکعبی، علی موسی، ص92  

[9] إعلام الورى بأعلام الهدى، الشيخ الطبرسي، ج1، ص547

[10] الارشاد، شیخ مفدید، ج2، ص209

[11]  الإمام موسى الكاظم عليه السلام سيرة وتاريخ، الكعبي، علي موسى، ص104

[12] الإرشاد،  الشيخ المفيد  ، ج2، ص211

[13] الكافي- ط الاسلامية، الشيخ الكليني، ج1، ص309

[14]  تاريخ زندگانى امام كاظم(ع)، رفیعی، علی، ص 87

[15] الخرائج و الجرائح، الراوندي، قطب الدين، ج1، 309

[16] الإرشاد، الشيخ المفيد، ج2، ص244

[17] مسند الإمام الكاظم أبي الحسن موسى بن جعفر(ع)، العطاردي، الشيخ عزيز الله، ج1، ص181

[18] أعيان الشيعة، الأمين، السيد محسن، ج6، ص251

[19]  الإمام موسى الكاظم عليه السلام سيرة وتاريخ،  الكعبي، علي موسى، ص11

[20] همان، ص13-14

[21] الإمام موسى الكاظم عليه السلام سيرة وتاريخ، الكعبي، علي موسى، ص59

[22] الارشاد، الشیخ المفید، ج2، ص215  

[23] اعلام الوری باعلام الهدی، الشیخ الطبرسی، ج2، ص6