آموزش نموداری نمودار احکام وضو و غسل جبیره‌ای

[محمدآبادی 91]

بسم الله الرحمن الرحیم

گاهی برخی از اعضای بدن ما زخم شده یا می‌شکند و در نتیجه نمی‌توانیم به‌طور عادی وضو گرفته یا غسل کنیم! در این مواقع گاهی وظیفۀ ما تیمم و گاهی وضوی جبیره خواهد بود.

جبیره چیست؟

باند، پارچه، مَرهَم، گچ، آتل و هرچیزی که به‌وسیله آن زخم یا دُمَل یا شکستگی را می‌بندند جبیره نام دارد. و همچنین آبله و تاول بر اثر سوختگی و نیز دوا و مرهمی که برای درمان درد و ورم و رگ‌به‌رگ شدن روی عضو قرار می‌گیرد، همه در حکم جبیره هستند.

در ادامه حکم انواع جبیره برگرفته از منابع فقه فتوایی آیت‌الله العظمی سیستانی به‌شکل نموداری خدمت شما خوبان تقدیم می‌شود.

تذکر: بخش‌هایی که داخل [قلاب] قرار دارد بنابر احتیاط واجب می‌باشد.

 حکم وضوی جبیره 

اگر جبیره تمام یا بیشتر اعضای وضو را فرا گرفته باشد، [باید بین وضوی جبیره و تیمم جمع کند]، یعنی لازم است علاوه بر وضوی جبیره، تیمم نیز انجام شود.

اما اگر جبیره همه یا بعضِ یک عضو را گرفته باشد، حالات و احکام متفاوتی دارد:

• حکم جبیره‌ای که در گِردی صورت یا دست (از آرنج تا انگشتان) قرار دارد به صورت زیر است:

اگر رساندن آب به زیر جبیره ممکن است، لکن وقت برای نماز تنگ است، وظیفه تیمم است.

• حکم جبیره‌ای که در یک‌چهارم جلوی سر یا روی پا قرار دارد این‌گونه است:

 

[محمدآبادی 91]

 حکم غسل جبیره 

شخصی که می‌خواهد غسل کند، اگر قسمتی از بدنش دمل یا زخم داشته باشد (چه روی آن باز یا بسته باشد)، می‌تواند غسل جبیره کند یا تیمم بَدَل از غسل به‌جا آورد.

اما اگر قسمتی از بدن دارای شکستگی است، تفصیلی دارد که در نمودار زیر بیان شده است:

دو نکته:

• غسل جبیره‌ای باید ترتیبی انجام شود و به صورت ارتماسی باطل است.
• در غسل میت، احکام جبیره جاری نمی‌شود؛ بلکه در همۀ صورت‌ها وظیفه تیمم است.

[محمدآبادی 91]

 سایر احکام جبیره 

حکم غیر جبیره

بستن ضروری غیر ضرری: اگر عضوی از بدن به جهتی غیر از ضرر (مثلاً برای بندآمدن خون) بسته شده باشد، وظیفه تیمم است.

ضرر در غیر قرح و جرح و کسر: اگر اعضای وضو به‌جهتی غیر دمل و زخم و شکستگی (مانند بیماری پوستی یا ورم) بسته شده بود، وظیفه تیمم است.

مانع غیر جبیره‌ای: اگر به اعضای وضو چیزی مانند رنگ روغنی، قیر، چسب ۱-۲-۳ یا آنژیوکت چسبیده باشد و برطرف‌کردنش ممکن نباشد یا عضوی نجس باشد و شستن آن ممکن نباشد:

• در اعضای تیمم: [جمع بین وضوی جبیره و تیمم]
• در غیر اعضای تیمم: تیمم

جبیره بیش از حدّ متعارف

اگر در اعضای غَسل یا مسح بیش از مقدار لازم بسته شده باشد، باید مقدار زائد باز شود و اگر بازکردنش مقدور نیست یا ضرر یا حرج دارد:

• در اعضای تیمم: [جمع بین وضوی جبیره و تیمم]
• در غیر اعضای تیمم: تیمم

شخص مبتلا به چشم‌درد

• روی چشم باز:
  • آب برای اطراف چشم ضرر دارد: تیمم
  • آب برای اطراف چشم ضرر ندارد: [جمع بین وضوی جبیره و تیمم]
• روی چشم بسته: وضوی جبیره

جبیره نجس

اگر روی جبیره نجس باشد، باید آن را تطهیر کند یا روی آن پارچۀ پاکی قرار دهد، به‌صورتی که جزو جبیرۀ قبلی محسوب شود، سپس روی آن را مسح کند، و اگر این کار ممکن نیست، شستن اطراف جبیره کافی است.

برطرف‌شدن عذر و برداشتن جبیره

تا زمانی که احتمال ضرر وجود داشته باشد، یا گمان خوب‌شدن نداشته باشد، برداشتن جبیره واجب نیست.

شخصی که داخل یا خارج از وقت عذرش برطرف می‌شود:

• اگر وظیفه‌اش وضوی جبیره بوده: اعاده و قضای نمازهای خوانده‌شده لازم نیست و لازم نیست برای نمازهای بعدی وضو بگیرد.
• اگر وظیفه‌اش تیمم یا جمع بوده: اعاده و قضای نمازهای خوانده‌شده لازم نیست؛ ولی باید برای نمازهای بعدی وضو بگیرد.

کیفیت وضوی جبیره

هر مقدار از عضو باز است را بشوید و قسمت پوشیده را مسح کند، و شستن قسمت‌های پوشیده کفایت نمی‌کند.

جبیره‌داشتن ماسِح

اگر عضو ماسح (مسح‌کننده) جبیره داشت با همان رطوبتِ روی جبیره، می‌توان عضو ممسوح (مسح‌شونده) را مسح نمود.