چرا بیشتر پیامبران الهی در خاورمیانه ظهور کردند؟

[تقوی 1]

چرا بیشتر پیامبران الهی در خاورمیانه ظهور کردند؟

 

پاسخ اجمالی:

ظهور بیشتر پیامبران الهی در منطقه خاورمیانه به معنای محرومیت سایر اقوام از هدایت نبوده است. این انتخاب حکیمانه بر چند دلیل استوار است:

1.  مرکزیت تمدنی و فرهنگی: خداوند پیامبران را در کانون‌های تمدنی آن زمان مبعوث می‌کرد تا پیام هدایت از این مراکز به سایر نقاط عالم منتشر شود و اتمام حجت بر همگان صورت گیرد.

2.  پیامبران ناشناخته: بسیاری از ۱۲۴ هزار پیامبر الهی که در قرآن و روایات نامی از آن‌ها برده نشده، در مناطق مختلف جغرافیایی ظهور کرده و وظیفه خود را انجام داده‌اند. دانش بشر درباره جزئیات رسالت همه آن‌ها کامل نیست.

3.  عدل الهی: خداوند هرگز قومی را بدون ارسال پیامبر و اتمام حجت مجازات نمی‌کند. این اصل قرآنی تضمین می‌کند که هدایت الهی برای همه انسان‌ها در طول تاریخ فراهم بوده است.

بنابراین، رسالت انبیاء جهانی بوده و مختص به خاورمیانه نبوده و بعثت اکثر پیامبران در خاورمیانه، تدبیری برای فراگیری و گسترش پیام حق در آن اعصار بوده است، نه محدود کردن آن.

 

پاسخ تفصیلی:

حکمت بعثت انبیاء: اتمام حجت الهی بر همه بندگان

در این نوشته بدنبال پاسخ به پرسشی قدیمی که ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده می­پردازیم: چرا تعداد زیادی از پیامبران الهی در مناطق خاصی از کره زمین ظهور کرده‌اند؟ آیا سایر نقاط عالم و مردمان آن، از لطف هدایت الهی بی‌نصیب مانده‌اند؟ برای پاسخ به این پرسش، لازم است به حکمت الهی در ارسال رسولان و گستره دعوت انبیاء از منظر قرآن و روایات بپردازیم:

 

1. کانون‌های تمدن، نقطه‌ی آغاز رسالت

خداوند متعال، پیامبران خود را در مناطقی مبعوث می‌فرمود که به نوعی مرکزیت فرهنگی، تمدنی یا جمعیتی داشتند. این انتخاب استراتژیک، نه برای محدود کردن هدایت به آن منطقه، بلکه برای اطمینان از انتشار گسترده پیام حق به گوش همگان بود. از این رو، خداوند پیش از آنکه قومی را به هلاکت برساند، پیامبری را در مرکز و ام‌القرای آن منطقه مبعوث می‌کرد تا حجت بر مردم تمام شود:

«وَمَا كَانَ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرَى حَتَّى يَبْعَثَ فِي أُمِّهَا رَسُولًا»[1]

پروردگار تو هرگز شهرها و آبادی‌ها را هلاک نمی‌کرد، مگر اینکه در کانون آن‌ها پیامبری مبعوث کند.

این بدان معنا نیست که خداوند برای هر روستا یا جمعیتی، رسولی جداگانه می‌فرستاد، بلکه رسالت پیامبران اولوالعزم یا برجسته از این مراکز، به مناطق اطراف نیز می‌رسید و تأثیر عظیمی در طول تاریخ برجای می‌گذاشت. همان‌طور که در قرآن آمده است: «وَ لَوْ شِئْنَا لَبَعَثْنَا فِی كُلِّ قَرْیَةٍ نَذِیرًا»[2]

و اگر ما می‌خواستیم، در هر قریه‌ای بیم‌دهنده‌ای (پیامبری) می‌فرستادیم.

اما پروردگار عالم این امر را ضروری نمی‌داند، چرا که هدف الهی با فرستادن انبیاء به مراکز تمدن‌ها به بهترین شکل محقق می‌شود.

 

۲. پیامبرانی که هدایتگر بودند اما داستانشان ناگفته ماند

و از طرفی این گمان که هدایت الهی محدود به مناطق معدودی بوده، با تعالیم اسلامی سازگار نیست. حقیقت آن است که دانش بشر درباره گستره جغرافیایی ظهور تمامی انبیاء ناقص است. قرآن کریم به صراحت بیان می‌دارد که بسیاری از پیامبران الهی، داستان و نامشان برای ما ذکر نشده است:

«وَرُسُلًا قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَرُسُلًا لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ»[3]

و پیامبرانی که سرگذشت آنان را پیش از این برای تو گفتیم، و پیامبرانی که سرگذشتشان را برای تو حکایت نکرده‌ایم.

روایات اسلامی نیز این حقیقت را تأیید می‌کنند. امام باقر (ع) فرمودند: "ما بین زمان حضرت آدم و حضرت نوح پیامبرانی بودند که به صورت پنهانی به رسالت مشغول بودند و نام آن‌ها در قرآن نیامده است."[4] و امیرالمؤمنین (ع) نیز فرموده‌اند: "خداوند پیامبری سیاه پوست فرستاده که داستانش را برای ما تعریف نکرده است."[5]

بر اساس منابع اسلامی، تعداد پیامبران الهی ۱۲۴ هزار نفر بوده است؛[6] این تعداد عظیم، به خوبی نشان می‌دهد که گستره‌ی هدایت الهی، بسیار فراتر از آن چیزی است که تاریخ مکتوب یا حتی قرآن به تفصیل بیان کرده‌اند. بسیاری از این انبیاء، در مناطق و اقوامی مبعوث شدند که اطلاعاتی از آن‌ها در دست نیست، اما وظیفه الهی خود را به نحو کامل انجام دادند.

 

۳. عدل الهی و اتمام حجت بر همگان

یکی از بنیادی‌ترین اصول عدل الهی، این است که خداوند هرگز قومی را بدون ارسال پیامبر و اتمام حجت، مجازات نمی‌کند. این اصل در قرآن به صراحت بیان شده است: «وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا»[7]

و ما هرگز [قومی را] مجازات نخواهیم کرد، مگر آنکه پیامبری مبعوث کنیم.

این آیه تضمین می‌کند که هیچ قومی در طول تاریخ بشر، به حال خود رها نشده و بدون دریافت پیام الهی، مورد مؤاخذه قرار نگرفته است. خداوند مردم را از طریق ارسال رسولان امتحان می‌کند تا راه هرگونه عذر و بهانه‌ای را مسدود سازد و هیچ‌کس در روز قیامت نتواند بگوید که پیام حق به او نرسیده است.[8]

 

نتیجه‌گیری:

با توجه به آنچه بیان شد، روشن می‌گردد که دعوت انبیاء، هرگز اختصاص به یک منطقه جغرافیایی خاص نداشته است. خداوند متعال، از باب اتمام حجت، برای تمام اقوام و تمدن‌ها پیامبری فرستاده است. البته این بدان معنا نیست که برای هر روستا یا خانواده‌ای پیامبر مجزایی تعیین کرده باشد، بلکه تدبیر الهی بر این بوده است که با ارسال رسولان به مراکز مهم تمدن، فرهنگ و اجتماع بشری، پیام هدایت به گونه‌ای منتشر شود که تمام دنیا فرصت شنیدن و پذیرش آن را داشته باشند و هیچ انسانی بدون راهنما باقی نمانَد. این نشان از حکمت بالغ و عدل بی‌انتهای پروردگار عالم است.

 

 

---

[1] سوره قصص/ ۵9.

[2] سوره فرقان/ ۵۱.

[3] سوره نساء/ ۱۶۴.

[4]  الكافي- ط الإسلامية، الشيخ الكليني، ج: 8، ص: 115.

[5] مناقب آل أبي طالب - ط علامه، ابن شهرآشوب، ج: 2، ص: 54.

[6]  الإعتقادات، الشيخ الصدوق، ج: 1، ص: 92.

[7] اسراء/ ۱۵.

[8] التفسير المبين، مغنية، الشيخ محمد جواد، ج: 1، ص: 419.