پیامبران اولوالعزم چه کسانی هستند و دارای چه مقامی می ­باشند؟

[تقوی 1]

پیامبران اولوالعزم چه کسانی هستند و دارای چه مقامی می ­باشند؟

 

پاسخ اجمالی:

"اُلُوالعَزم" به پنج پیامبر بسیار بزرگوار اطلاق می‌شود: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد (ع). این پیامبران به دلیل اراده استوارشان، آوردن احکام و شریعت مستقل الهی خودشان، و دریافت کتاب‌های آسمانی که حاوی راهنمایی‌های جامع برای بشریت بودند، از دیگران متمایز هستند.

همچنین آنها به سبب پایداری بی‌نظیرشان در برابر سختی‌ها و رسالت جهانی‌شان برای هدایت تمامی بشریت، جایگاهی برتر در میان همه پیامبران دارند. در این میان، حضرت محمد (ص)، والاترینِ آنهاست.

پاسخ تفصیلی:

برای روشن شدن بیشتر موضوع در ابتدا به تعریف کلمه اولوالعزم می پردازیم؛

اولوالعزم در لغت:

"اولوا" به معنای صاحبان، و "عزم" در لغت به معنای اراده محکم و استوار بوده است؛ در بیان راغب "عزم" به معنای تصمیم گرفتن بر انجام کاری می­باشد؛[1] ابن منظور در مورد پیامبران اولوالعزم می گوید آنها کسانی هستند که تصمیم به امری گرفتند که بر آن عهد بسته بودند[2] و عزم در کلام الهی چنین آمده است: «وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا» [3]

همانا ما پیش از این با آدم عهدی بستیم (که فریب شیطان نخورد) و او فراموش کرد و در آن عهد او را استوار و ثابت قدم نیافتیم.

از این آیه برداشت می­شود عزم به معنای وفای به عهد می­باشد.

اولوالعزم در اصطلاح:

علامه طباطبایی کلمه "اولوا العزم" را چنین تعریف نموده:

منظور از عزم در پیامبران اولوالعزمی که در آیه «فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل»[4] بیان شده، پایداری در پایبندی به پیمان اولیه‌ای است که از آنها گرفته شده و آنرا فراموش نکردند. خداوند متعال می‌فرماید: «و هنگامی که از انبیاء پیمانشان را گرفتیم و از تو و از نوح و ابراهیم و موسی و عیسی، و از آنها پیمان محکمی گرفتیم».[5] همچنین خداوند متعال می‌فرماید: «و پیش از این با آدم پیمان بسته بودیم، اما او فراموش کرد و عزم راسخی برای او نیافتیم».[6]

هر یک از این پیامبران، شریعت و کتابی دارند. خداوند متعال می‌فرماید: «آنچه را که به نوح توصیه کرد و آنچه را که به تو وحی کردیم و آنچه را که به ابراهیم و موسی و عیسی توصیه کردیم، برای شما از دین تشریع کرد».[7] همچنین خداوند متعال می‌فرماید: «به راستی، این در صحف پیشین، صحف ابراهیم و موسی، آمده است».[8] خداوند متعال نیز می‌فرماید: «ما تورات را نازل کردیم که در آن هدایتی بود که پیامبران به وسیله آن داوری می‌کردند».[9] و آیات دیگر که این آیات نشان می‌دهند که پیامبران اولوالعزم شریعت داشته‌اند و ابراهیم، موسی، عیسی و محمد (ص) صاحب کتاب نیز بوده اند. آنچه ما ذکر کردیم با نزول کتاب بر داوود (ع) منافاتی ندارد، آنجا که خداوند متعال فرموده است: «و به داوود زبور دادیم»[10] و همچنین منافاتی ندارد با آنچه در روایات درباره نسبت دادن کتاب به آدم، شیث و ادریس آمده است، زیرا آنها کتاب‌هایی هستند که شامل احکام و قوانین نمی‌شوند.[11]

مصباح یزدی نیز بیان می­دارد منظور از پیامبران اولوالعزم افرادی هستند که علاوه بر صبر و استقامت ممتاز که در قرآن این ویژگی ها برای آنها برشمرده شده است، دارای کتاب و شریعت مستقلی بوده اند و پیامبران متأخر یا معاصر، از شریعت آنها پیروی می­کرده­اند تا هنگامی که پیامبر دیگری از پیامبران اولوالعزم مبعوث به رسالت می­شد.[12]

نام پیامبران صاحب شریعت:

پیامبران صاحب شریعت: حضرت نوح (ع)، حضرت ابراهیم(ع)، حضرت موسی(ع)، حضرت عیسی(ع)، حضرت محمد(ص)، می­باشند؛[13] در روایات، به صراحت اسامی پیامبران اولوالعزم بیان شده است؛ مانند کلام امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) که فرمودند: پیامبران اولوالعزم پنج نفرند: حضرت نوح (ع)، حضرت ابراهیم(ع)، حضرت موسی(ع)، حضرت عیسی(ع) و حضرت محمد (ص).[14]

در روایاتی از امام صادق(ع) [15] و امام رضا(ع) [16] نقل شده است که چگونه این پیامبران اولوالعزم شدند؟ حضرت فرمودند زیرا که نوح همراه با شریعت و کتاب آمد تا اینکه ابراهیم با کتاب و شریعت تازه ای آمد و هر پیامبری که بعد از ابراهیم آمد بر طبق دین ابراهیم عمل می­کرد تا آنکه موسی آمد و کتاب دینی جدید آورد بعد از او عیسی آمد و بعد از عیسی پیامبر اسلام آمد که حلال او حلال تا روز قیامت و حرام او حرام تا روز قیامت است.

مقام و جایگاه پیامبران صاحب شریعت:

مطابق روایاتی که در مورد جایگاه انبیاء اولوالعزم وارد شده است، خداوند این انبیاء را بر سایر انبیاء برتری داده و آنها را آقا و سید دیگر انبیاء قرار داده است.[17] و پیامبر اکرم(ص) را برتر از جمیع انبیاء حتی پیامبران اولوالعزم قرار داده است.[18]

نکاتی که سبب فضیلت آنها نسبت به سایر پیامبران الهی شده بدین قرار است:

- صاحب شریعت جدید بودند بر خلاف بسیاری از پیامبران که تابع شریعت پیامبر پیش از خود بودند. 

- دارای کتاب آسمانی بودند که به عنوان منبع هدایت، دارای احکام و قوانین شریعت آنان بوده است. 

- در برابر مشکلات، با استقامت و عزم راسخ ایستادگی کردند و دارای مقام مقاومت و استقامت ویژه‌ای در برابر مشکلات بودند.

- مسئولیت هدایت جهانی‌تر و گسترده‌تری بر عهده آنان بود و برای هدایت جهانی مبعوث شدند، نه فقط برای قوم خاص.

بر این اساس باید گفت پیامبران اولوالعزم از جایگاه بالایی برخوردار هستند که رسول خدا(ص) به عنوان پیامبری که بر همه مخلوقات افضلیت دارد[19] نیز در بین آنها می­باشد که نشان دهند جایگاه رفیع آنها می­باشد.

 

---

[1] المفردات في غريب القرآن، الراغب الأصفهاني، ج: 1، ص: 565.

[2] لسان العرب، ابن منظور، ج: 12، ص: 400.

[3] طه / 115.

[4] احقاف/ 35.

[5] أحزاب/ 7: «واذ أخذنا من النبيين ميثاقهم ومنك ومن نوح وابراهيم وموسى وعيسى وأخذنا منهم ميثاقا غليظا»

[6] طه/ 115: «ولقد عهدنا إلى آدم من قبل فنسي ولم نجد له عزما»

[7] شوری/ 13: «شرع لكم من الدين ما وصى به نوحا والذي أوحينا اليك وما وصينا به ابراهيم وموسى وعيسى»

[8] اعلی/ 19: «إن هذا لفي الصحف الاولى صحف ابراهيم وموسى»

[9] مائده/ 44: «إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِيهَا هُدًى وَنُورٌ ۚ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ»

[10] نساء/163: «وآتينا داود زبورا»

[11] الميزان في تفسير القرآن، العلامة الطباطبائي، ج: 2، ص: 141.

[12]  آموزش عقايد، مصباح یزدی، محمد تقی، ص: 239.

[13] الميزان في تفسير القرآن، العلامة الطباطبائي، ج: 2، ص: 141 /  آموزش عقايد، مصباح یزدی، محمد تقی، ص: 239.

[14] بحار الانوار، علامه مجلسی، ج ۱۱، ص ۳3، چاپ بیروت، وفا.

[15] همان، ج ۱۱، ص ۵۶، چاپ بیروت، وفا.

[16] عيون أخبار الرضا(ع)، الشيخ الصدوق    جلد : 1  صفحه : 86.

[17]  الكافي، الشيخ الكليني، ج: 1، ص: 175 / عيون أخبار الرضا(ع)، الشيخ الصدوق، ج: 1، ص: 86.

[18] عيون أخبار الرضا(ع)، الشيخ الصدوق، ج: 2، ص: 237.

[19] مستدرك سفينة البحار، النمازي، الشيخ علي، ج: 3، ص: 166.