تفاوت بین مرگ مومن و کافر چیست؟

[تقوی 1]

تفاوت بین مرگ مومن و کافر چیست؟

 

پاسخ اجمالی:

مرگ برای مؤمنان دریچه‌ای به سوی آرامش، رحمت الهی و وصال اهل‌بیت (ع) است، در حالی‌که برای کافران آغازی بر عذاب و جدایی از لذت‌های دنیوی به‌شمار می‌آید؛ بر پایه‌ی روایات، فرشته مرگ برای مؤمنان با سیمایی دل‌انگیز، بوی خوش و بشارت ظهور می‌کند، ولی برای کافران با ظاهری هولناک و بوی گند و آتش، خبر از عذابی دردناک می‌دهد؛ این تفاوت در نحوه‌ی جان دادن، کیفیت دیدار ملک‌الموت، و نحوه خروج روح، بازتابی است از ایمان یا انکار انسان در طول حیات.

پاسخ تفصیلی:

مرگ برای مؤمن مبارک و شادی‌بخش است، در حالی که برای کافر یک اتفاق ناخوشایند و نامبارک است؛ دنیا برای مؤمن همچون زندان است و مرگ برای او به مثابه رهایی از زندان به حساب می‌آید، اما همین دنیا برای کافر به مثابه بهشت به نظر می‌رسد و مرگ، او را از بهشت دنیوی‌اش جدا کرده و به سوی عذاب می‌برد.[1]

در همین رابطه روایتی نقل شده است که امام صادق (ع) به یکی از اصحابشان که از ایشان درخواست کرده بود، مرگ را برای او توصیف کند، اینگونه بیان نمودند: مرگ برای مؤمن مانند بهترین بویی است که آن را استشمام می‌کند؛ به خاطر بوی خوشش به خواب می‌رود و همه سختی‌ها و دردها به پایان می‌رسد؛ اما برای کافر مانند نیش افعی و گزش عقرب یا شدیدتر از آن است؛ برای برخی از کافران و گناه‌کاران حتی از بریده شدن با ارّه و تکه شدن با قیچی و برخورد سنگ به او و چرخاندن سنگ آسیاب بر حدقه چشم نیز شدیدتر است؛ آن مؤمنی که به آسانی جان خود را تسلیم می‌کند، علتش آن است که خداوند خواسته هرچه سریع‌تر او به پاداش آن عالم نائل شود، و آن مؤمنی که سکرات مرگ را با دشواری پشت سر می‌گذارد، برای این است که گناهانی که در دنیا مرتکب شده جبران شود، تا پاک و پاکیزه وارد آن عالم شود و بدون هیچ مانعی استحقاق پاداش ابدی را پیدا کند؛ آن کافری که به آسانی جان می‌دهد، این راحتی، پاداش کارهای خیری است که در دنیا انجام داده تا وقتی که از دنیا می‌رود دیگر طلبی از خدا نداشته باشد و برایش کار نیکی باقی نماند مگر آن‌چه موجب عقاب است و جز گناهانش چیزی در نامه عملش وجود نداشته باشد؛ و آن کافری که با سختی، سکرات‌ مرگ را می‌گذراند، از همان لحظه نخست، عذاب و شکنجه او شروع می‌شود و چون خدا عادل است، به هیچ‌کس ستم نمی‌کند (حتی نسبت به کافران نیز عدالتش را اجرا می‌کند و حقی از آن‌ها ضایع نمی‌کند).[2]

اما اگر بخواهیم مرگ مؤمن را با کافر مقایسه کنیم، می توانیم روایاتی را که در این باره ذکر شده اند را مورد توجه قرار بدهیم.

وصف مرگ شخص مؤمن:

یکی از اتفاقاتی که برای مؤمن هنگام ترک دنیا رخ می دهد، این است که ملک الموت، هنگامی که برای گرفتن جانش نزد او می‌آید، به او دلداری می‌دهد و می‌گوید: من از پدر مهربان هم نسبت به تو مهربان‌تر و دلسوزترم؛ چشم‌هایت را باز کن و ببین؛ وقتی او چشم‌هایش را باز می‌کند، می‌بیند که پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) نزد او آمده‌اند؛ او با دیدن آن‌ها خوشحال می‌شود؛ از جانب عرش، ندایی مؤمن را خطاب قرار داده و می‌گوید: ای نفس مطمئن به محمد (ص) و آلش به نزد پروردگارت برگرد که هم تو از او خوشنودی، هم او از تو خوشنود است به جمع بندگانم بپیوند و وارد بهشتم شو.[3]

وصف مرگ شخص کافر:

امير مؤمنان على (ع) به چشم دردى مبتلا شدند، پيامبر (ص) از ایشان عيادت كردند و حضرت على (ع) ناله مى‌كردند. پيامبر (ص) به ایشان فرمودند: آيا از بى‌تابى است يا از شدّت درد؟ ایشان فرمودند: اى رسول خدا! تاكنون به دردى سخت‌تر از اين مبتلا نشده‌ام. پيامبر خدا (ص) فرمودند: اى على! چون ملك الموت براى گرفتن روح كافر فرود آيد، با او سيخى آتشين است و روح او را با آن سيخ مى‌گيرد كه بر اثر آن، دوزخ صيحه مى‌زند.

حضرت على (ع) برخاستند و نشستند و گفتند: اى رسول خدا! فرمايش خود را تكرار كنيد كه آن چه گفتيد درد مرا از يادم برد. سپس فرمودند: آيا كسى از امّت تو به چنين جان كندنی مبتلا مى‌شود؟ پیامبر فرمودند: آرى، فرمانرواى ستمگر، خورنده مال يتيم و كسى كه به دروغ شهادت مى‌دهد (اين‌گونه جان مى‌دهند).[4]

بر اساس روایات اهل البیت(ع) چند تفاوت کلی میان مرگ انسان مؤمن و کافر وجود دارد که عبارتند از:

دیدن رسول الله(ص) در هنگام جان دادن:

هنگام مرگ، هر دوی کافر و مؤمن، پیامبر اسلام (ص) و امام علی (ع) را می‌بینند. با این تفاوت که دشمن و مبغض حضرت علی(ع) ایشان را به حالتی می‌بیند که ناخوشایند او است، اما محب حضرت علی(ع) ایشان را به حالتی می‌بیند که خوش‌آیند او است[5]؛ پیامبر اکرم(ص)  و حضرت علی (ع) کنار سر او می‌نشینند؛ سپس پیامبر (ص) به او می‌فرمایند: «آن‌چه که پیش رو داری از آن‌چه که پشت سر گذاشتی بهتر است، من تو را از آن‌چه که می‌ترسی امان می‌دهم و آن‌چه را که به آن امید داشتی حالا به آن رسیدی؛ ای روح! به سوی رحمت و رضوان الهی برو؛ حضرت علی (ع) نیز همین مطالب را به او می‌فرمایند».[6]

دیدن فرشته قابض الارواح "حضرت عزرائیل":

یکی از حالات میّت، چه مؤمن و چه کافر، روبرو شدن با فرشته مرگ است؛ اما این ملاقات به صورت یکسان صورت نمی‌گیرد؛ کافر، ملک الموت را به صورت   به گونه‌ای که حضرت ابراهیم (ع) با دیدن این حالت فرشته مرگ (که به درخواست خود ایشان این جریان اتفاق افتاد) به او گفت: «اگر گناهکار فقط همین صحنه را ببیند برای جزای اعمالش کافی است».

اما انسان مؤمن، ملک الموت را به شکل جوان زیبارویی که لباس‌های زیبا پوشیده و هیئت زیبایی دارد می‌بیند، در حالی‌که بویی خوش از او به مشامش می‌رسد؛ این منظره آن‌قدر خوش آیند مؤمن است که حضرت ابراهیم به فرشته مرگ گفت: «اگر مؤمن فقط این چهره نیکوی تو را به عنوان پاداش نیکی‌هایش ببیند، برایش کافی است».[7]

نحوه خروج روح از بدن شخص مؤمن و کافر:

امام باقر (ع) در توصیفی از ظاهر مؤمن و کافر در هنگام خارج شدن روح از بدن چنین فرموده اند: «نشانه مؤمن این است؛ هنگامی که مرگش فرا می‌رسد، رنگ صورتش از رنگ طبیعی آن سفیدتر می‌شود و بر پیشانیش عرق می‌نشیند و چیزی مانند اشک از چشمش خارج می‌شود که این اتفاق، نشان دهنده خارج شدن روح از بدنش است؛ ولی روح کافر از کنار دهانش خارج می‌شود مانند کفی که از دهان شتر خارج می‌شود یا همان‌طور که روح شتر از بدنش بیرونی می‌آید، روح کافر از بدنش خارج می‌شود.[8]

نتیجه گیری

بر این اساس مسأله "مرگ" برای شخص مؤمن، بسیار راحت و آسان خواهد بود و شروعی برای استفاده از نعمات برزخی خواهد بود، اما برای شخص کافر بسیار دردناک و سخت بوده و آغاز عذاب های الهی برای او می باشد.

 

---

[1] تحف العقول، ابن شعبة الحرانی، ص53    

[2] معانی الأخبار، الشیخ الصدوق، ص287   

[3] تفسير فرات الكوفي، فرات بن ابراهيم، ص 554   /  بحارالأنوار، العلامة المجلسی، ج6، ص163    

[4] الکافی، الشیخ الکلینی، ج3، ص253    

[5] صحيفة الرضا، منسوب به على بن موسى (عليهما السلام)، ص 86    / بحارالأنوار، العلامة المجلسی، ج6، ص188    

[6] تفسیر العیاشی، العیاشی، محمدبن مسعود، ج2، ص126    

[7] عوالی اللئالی، ابن أبی جمهور، ج1، ص274    

[8] الکافی، الشیخ الکلینی، ج3، ص134