فلسفه غیبت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) چیست؟

[تقوی 1]

فلسفه غیبت امام زمان(عج) چیست؟

 

 پاسخ اجمالی:

حکمت‌های غیبت امام زمان (عج) در روایات متعددی بیان شده‌اند، از جمله امتحان و آزمایش مردم برای تشخیص مومن حقیقی، حفظ جان امام از گزند حاکمان ستمگر، و عدم بیعت با طاغوت؛ با این حال، این موارد تنها حکمت‌هایی هستند که اهل بیت (ع) بیان کرده‌اند و علت اصلی غیبت همچنان یک راز الهی است که تنها خداوند و معصومین (ع) از آن آگاهند؛ همان‌طور که امام صادق (ع) فرمودند، حکمت غیبت مانند حکمت کارهای خضر (ع) است که پس از ظهور آشکار خواهد شد. بنابراین، فلسفه واقعی غیبت فراتر از درک ماست و تنها به اراده الهی وابسته است.

پاسخ تفصیلی:

برای غیبت امام زمان (عج) حکمت های متعددی در روایات بیان شده است که به بعضی از آنان اشاره می شود:

1.    امتحان و آزمایش کردن مردم برای شناخت مومن حقیقی:

از رسول خدا(ص) نقل شده است؛ امتحان و آزمایش مردم یکی از حکمت های غیبت می باشد که تنها مومن حقیقی بر امامت او ثابت قدم خواهد ماند.[1]

و یا در روایتی از امام کاظم (ع) بیان شده است وقتی پنجمین فرزندم غایب شد، مواظب دین خود باشید؛ مبادا کسی شما را از دین خارج کند؛ او ناگزیر غیبتی خواهد داشت، به طوری که گروهی از مؤمنان از عقیده خویش برمی‏گردند؛ خداوند به وسیله غیبت، بندگان خودش را آزمایش می‏کند؛[2] مرحوم کلینی نیز روایتی را با این مضمون از امام صادق (ع) نقل کرده است.[3]

2.    حفظ جان امام از گزند و آسیب حاکمان ستمگر:

زراره در این مورد می گوید که حضرت باقر(ع) فرمودند همانا برای قائم ما (حضرت مهدی (عج)) قبل از ظهورش، غیبتی است گفتم: غیبت به چه علتی خواهد بود؟ حضرت در حالی که اشاره به شکمش کرد، فرمود: می‌ترسد (که او را بکشند).[4]

3.    عدم بیعت امام با هیچ حاکم طاغوت و ستمگر:

امیر المومنین(ع) فرمودند: موقعي كه قائم ما (حضرت مهدي) قيام كند بيعت كسي بر گردن او نخواهد بود و به همين دليل تولد او به صورت مخفي انجام خواهد يافت و بعد نيز وجود مباركش غايب خواهد شد.[5]

لازم به ذکر است تمام این موارد حکمت هایی است که در مورد غیبت امام زمان(عج) مطرح شده است ولی هیچکدام از آنها نمی تواند علت اصلی غیبت حضرت باشد، همچنانکه اهل بیت (ع) خود اشاره کرده اند که علت غیبت امام، راز و سرّ الهی است.

 عبدالله بن فضل هاشمی گوید: از امام صادق جعفر بن محمد(ع) شنیدم که می‌فرمود: «همانا صاحب این امر را غیبتی است که ناچار از آن است؛ به طوریکه اهل باطل در آن تردید می‌کنند»گفتم: «فدایت شوم! چرا غیبت می‌کند؟». فرمود: «به علّتی که به ما اجازه نداده‌اند آن را بر شما آشکارسازیم». عرض کردم: «چه حکمتی در غیبت او است؟». فرمود: حکمت غیبت او، همان حکمتی است که در غیبت حجت‌های الهی پیش از او بوده است؛ وجه حکمت غیبت او پس از ظهورش آشکار گردد، همچنانکه وجه حکمت کارهای حضرت خضر(ع) - از شکستن کشتی و کشتن پسربچه و به پا داشتن دیوار بر موسی(ع) روشن نبود تا آن‌که وقت جدایی فرارسید.[6]

در نتیجه می توان بیان نمود: علت و فلسفه واقعی غیبت امام زمان (عج) یکی از رازهای الهی است، جز خداوند و پیشوایان معصوم (ع) کسی نسبت به آن اطلاع کافی و کامل ندارد؛ با این حال طبق بیان معصومین (ع) اموری بعنوان حکمت غیبت آن حضرت مطرح شده، که به بعضی از آنها اشاره شد.

 

---

[1] بحار الأنوار، العلامة المجلسي، ج 23،  ص 289   

[2] الغيبة، الشيخ الطوسي، ج1، ص 166 

[3] الكافي، الشيخ الكليني، ج1،  ص 336    

[4] الغيبة للنعماني، النعماني، محمد بن إبراهيم، ج1، ص 177   -  الكافي، الشيخ الكليني، ج1،  ص 337    -   كمال الدين و تمام النعمة، الشيخ الصدوق، ج2،  ص 481   

[5] كمال الدين و تمام النعمة، الشيخ الصدوق، ج1، ص 303   - بحار الأنوار، العلامة المجلسي، ج52، ص 96     -  إعلام الورى بأعلام الهدى، الشيخ الطبرسي، ج2،  ص 272   

[6] کمال الدین و تمام نعمة، الشيخ الصدوق، ج 2، ص 482