وضعیت شیعیان در زمان غیبت صغری امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) چگونه بوده است؟

[تقوی 1]

وضعیت شیعیان در زمان غیبت صغری امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) چگونه بوده است؟

 

غیبت صغری، نخستین مرحله از زندگی مخفیانه امام دوازدهم است که در سال ۳۲۹ق به پایان رسیده است. این دوره بنابر اختلاف درباره زمان آغاز آن ۶۹ یا ۷۴ سال طول کشیده است. گروهی از عالمان شیعه آغاز آن را سال تولد امام مهدی (عج) یعنی ۲۵۵ق دانسته‌اند لذا مدّت غیبت صغری را ۷۴ سال بیان کرده (همچون شیخ مفید در کتاب الارشاد[1] و طبرسی در کتاب اعلام الوری[2]) اما گروهی دیگر آغاز غیبت صغری را بعد از شهادت امام حسن عسکری و سال آغاز امامت امام مهدی(عج) یعنی ۲۶۰ق می‌دانند لذا مدت آنرا ۶۹ سال بیان نموده اند.[3]

بعد از شهادت امام حسن عسکری جامعه شیعه دچار آشفتگی شدیدی شد[4] به گونه ای که دانشمندی چون ابو زید احمد بن سهل بلخی از خراسان برای پیدا کردن امام  زمان خود راهی عراق شد تا امام را پیدا کند[5] این آشفتگی حتی در بین افراد خانواده خود امام عسکری نیز مشهود است بگونه ای که بر اساس برخی از گزارش ها مادر امام عسکری و حکیمه، عمه ایشان از امامت فرزند امام عسکری حمایت می کردند و خواهر امام عسکری از امامت جعفر (برادر امام عسکری) حمایت می کرد.[6] در این زمان حساس اصحاب خاص امام به ریاست عثمان بن سعید عمری در تلاش بودند تا با بیان امامت پسر امام حسن عسکری این سردرگمی و آشفتگی را برطرف کنند و جامعه شیعه را از وجود امام آگاه کنند.[7] و از طرفی همین گروه باید تمام تلاش خود را می کردند تا به حاکمیت و خلیفه  بقبولانند که امام  حسن عسکری فرزندی نداشته است.[8] زیرا با پخش شدن این حقیقت که این امام پایان دهند ظلم حکام خواهد بود، حکومت به شدت به دنبال یافتن حضرت مهدی بود[9] و حتی بعد از شهادت امام عسکری خانه امام تحت نظر بود و برخی را دستگیر کردند.[10] علیرقم این وضعیت با تلاش نایب اول و توقیعات صادره از سوی حضرت حجت[11]  و ملاقات برخی با امام و خبر از وجود ایشان[12] جامعه شیعه از این بحران عبور کرد بگونه ای که بر اساس گزارش مرحوم شیخ مفید در سال373 مذهب غالب شیعیان امامیه بوده است.[13] این تلاش ها موجب شد با دستورات و راهنمایی امام و رهبری نواب اربعه در این عصر شیعه به قدرت و نفوذ بالایی برسد.[14] بگونه ای که در اواخر غیبت صغری شیعیان در بسیاری از مناسک حکومتی نفوذ می کنند.[15]

 

---

[1] . الارشاد؛ شیخ مفید، ج: 2، ص: 340.   https://lib.eshia.ir/27035/2/340    

[2] . إعلام الورى بأعلام الهدى؛ الشيخ الطبرسي، ج: 2، ص: 259.   https://lib.eshia.ir/16001/2/259

[3] . تاريخ الغيبة؛ الصدر، السيد محمد، ج: 1، ص: 345.  https://lib.eshia.ir/86661/1/345

[4] . كمال الدين و تمام النعمة؛ الشيخ الصدوق، ج: 2، ص: 426.     https://B2n.ir/m72633

[5] . معجم الادباء ارشاد الاريب الي معرفه الاديب: الحموي، ياقوت، ج:1، ص: 277.   https://B2n.ir/r03176

[6] . مکتب در فرایند تکامل؛ سید حسین مدرسی، ص: 161.      https://B2n.ir/f06903

[7] . كمال الدين و تمام النعمة نویسنده : الشيخ الصدوق    جلد : 2  صفحه : 435    https://B2n.ir/q84633

[8] . الغيبة: الشيخ الطوسي    ج: 1  ص: 360     https://B2n.ir/e91818

[9] . الإرشاد : الشيخ المفيد    جلد : 2  صفحه : 336     https://B2n.ir/t27558

[10] . كمال الدين و تمام النعمة: الشيخ الصدوق    جلد : 2  صفحه : 476       https://B2n.ir/n14511

[11] . الغيبة: الشيخ الطوسي جلد : 1  صفحه : 285   https://B2n.ir/t39033

[12] . كمال الدين و تمام النعمة: الشيخ الصدوق    جلد : 2  صفحه : 443   https://B2n.ir/a02418

[13] . الفصول المختارة: الشيخ المفيد    جلد : 1  صفحه : 321   https://B2n.ir/d72113

[14] . الغيبة: الشيخ الطوسي    جلد : 1  صفحه : 109   https://B2n.ir/w29229   

[15] . مکتب در فرایند تکامل؛ سید حسین مدرسی، ص328       https://B2n.ir/b07082