دیدگاه علما در مورد تولد حضرت مهدی (عج) بعنوان فرزند امام حسن عسکری(علیه السلام) چیست؟

[تقوی 1]

دیدگاه علما در مورد تولد حضرت مهدی (عج) بعنوان فرزند امام حسن عسکری(ع) چیست؟

 

پاسخ اجمالی:

تولد حضرت مهدی (عج) به عنوان فرزند امام حسن عسکری (ع)، از مسائل مورد اجماع در مذهب شیعه است؛ علمای بزرگی مانند کلینی، شیخ مفید، شیخ صدوق، سید مرتضی، شیخ طوسی، علامه مجلسی و علامه طباطبایی بر این مسئله تأکید کرده‌اند.

در میان علمای اهل سنت، دیدگاه‌ها درباره تولد ایشان متفاوت است؛ برخی مانند عبدالمحسن العباد و ناصر القفاری منکر این تولد هستند، اما اکثریت بزرگان اهل سنت، مانند ابن جوزی، ابن صباغ، گنجی شافعی، عبدالوهاب شعرانی، محمد بن طلحه شافعی، شیخ سلیمان حنفی و نورالدین عبدالرحمن جامی، به ولادت ایشان اذعان کرده‌اند؛ برخی از آنان، مهدی موعود (عج) بودن ایشان را نیز پذیرفته‌اند.

در نتیجه، تولد امام مهدی (عج) در میان شیعیان یک اصل مسلم، و در میان اهل سنت محل اختلاف است، اما بسیاری از علمای اهل سنت نیز آن را تأیید کرده‌اند.

پاسخ تفصیلی:

با توجه به ادله نقلی متعدد و متواتر[1] و دیدار بعض از خواص شیعه[2] با حضرت مهدی (عج) لذا می توان گفت تولد حضرت مهدی (عج) مورد اجماع و از ضروریات مذهب شیعه به شمار می‌آید، چنانکه کلینی با صراحت می‌نویسد: مهدی (عج) در نیمه شعبان سال ۲۵۵متولد شده است.[3]

 و یا شیخ مفید بیان می کند امام بعد از امام حسن عسکری (ع) پسرش که همنام و هم کنیه با رسول الله (ص) است می باشد؛ امام حسن عسکری (ع) فرزندی غیر از او نداشت و جانشینی او همراه با غیبت بود و تولدش در نیمه شعبان سال دویست و پنجاه و پنج هجری قمری اتفاق افتاد. [4]

سایر بزرگان شیعه مانند: شیخ صدوق[5]، سید مرتضی[6]، شیخ طوسی[7]، علامه مجلسی[8] و علامه طباطبائی[9] نیز بر این عقیده تاکید کرده اند.

اما عقیده به مسئله تولد حضرت مهدی (عج) در میان اهل سنت از مسائل اختلافی است؛ گروهی از اهل تسنن، منکر ولادت آن حضرت هستند مانند عبدالمحسن العباد استاد دانشگاه مدینه که می‌گوید: به عقیده اهل سنت، مهدی (عج) در میان ائمه مسلمانان، امامی بیش نیست که عدالت را گسترش دهد و شریعت اسلام را اجرا کند، او در آخرالزمان متولد می شود و رهبری مسلمانان را بر عهده می گیرد.[10]

و یا ناصر القفاری یکی از منکران تولد حضرت مهدی (عج) است او بر این باور هست چنین باوری در مورد مهدی (عج) برگرفته از مجوس می باشد .[11]

ولی اکثریت علما اهل سنت بطور صریح به تولد ایشان، اعتراف کرده‌اند؛ معتقدان به ولادت آن حضرت در انتساب آن بزرگوار به امام عسکری (ع) نیز با شیعه هم عقیده‌اند اما گروهی مهدی موعود (عج) بودن ایشان را نیز پذیرفته اند مانند:

ابن جوزی:

 شمس الدین، ابو المظفر سبط ابن جوزی حنفی (متوفای ۶۵۴هجری) راجع به حضرت مهدی (عج) چنین گفته است: او محمد بن الحسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی الرضا بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب است و نام او اباعبدالله و ابوالقاسم است و او وصی، حجت، حاکم وقت، قائم مورد انتظار، و او آخرین ائمه است، عبدالعزیز بن محمود بن بزاز به ما خبر داد از ابن عمر که گفت: رسول خدا (ص) فرمود: در آخرالزمان مردی از عترت من ظهور می کند که نامش مانند کنیه من است و زمین را پر از عدل و داد می کند در زمانی که پر از ظلم است.[12]

ابن صباغ:

نورالدین علی بن محمد بن صباغ مالکی (متوفای ۸۵۵) درباره حضرت عسکری (ع) می‌گوید: جانشین ابومحمد الحسن پسرش حجه القائم المنتظر شد و به دلیل ترس از سلطان و فشار محیط در آن زمان ولادت او را پنهان کرد.[13]

گنجی شافعی (م قرن هفتم ه-ق)،ادله گوناگونی برای امکان زنده بودن امام مهدی (عح) بیان می‌کند؛[14] و عبدالوهاب شعرانى حنفى،[15] محمد بن طلحه شافعی،[16] شیخ سلیمان حنفی،[17] نورالدين عبدالرحمن جامى حنفى،[18] صدر الدين حموينى،[19] شيخ فريد الدين عطار نيشابورى، جلال الدين رومى[20] و احمد بن يوسف ابوالعباس قرمانى حنفى[21] نیز چنین دیدگاهی دارند.

افراد متعدد دیگری نیز قائل به ولادت فرزندی به نام مهدی (عج) برای امام حسن عسکری(ع) شده اند ولی در مهدی موعود (عج) بودن آن دچار تردید شده و مهدی (عج) بودن ایشان را یک باور شیعی دانسته اند که به نام برخی از آن ها اشاره می شود: ابن خلکان قائل به ولادت فرزندی برای امام حسن عسکری ( ع) شده است،[22] شمس الدین ذهبی،[23] ابن حجر هیثمی[24] و عزّالدین ابن اثیر[25] نیز کلامات مشابهی را بیان کرده اند.

با توجه به مطالب بیان شده دانسته می شود که شمار قابل توجه ای از علمای اهل سنت قائل به ولادت فرزند پسر برای امام حسن عسکری (ع) هستند و حتی شماری از آنها بر این باور هستند که فرزند ایشان همان مهدی (عج) موعود می باشد.

 

---

[1] الكافي، الشيخ الكليني، ج1،  ص 328 -  الإرشاد، الشيخ المفيد، ج2، ص 348 -   الغيبة، الشيخ الطوسي، ج1، ص 232

[2] كمال الدين و تمام النعمة، الشيخ الصدوق، ج2،  ص 434

[3]  الكافي، الشيخ الكليني، ج۱، ص۵۱۴ «ولد (ع) للنصف من شعبان سنة خمس و خمسین و مائتین»

[4] الارشاد، الشیخ المفید، ج۲، ص۳۳۹ «وكانَ الإمامُ بعد أبي محمد (ع) ابْنَه المسمّى باسمِ رسولِ اللهِ (ص) ، المكنَى بكُنْيته ، ولم يُخَلِّفْ أبوه ولَداً غَيْرَه ظاهراً ولا باطناً ، وخلفَه غائباً مُسْتَترا ً على ما قَدَّمنا ذِكْرَه. وكانَ مولده ليلةَ النصفِ من شعبان، سنةَ خمسٍ وخمسين ومائتين.»

[5] كمال الدين و تمام النعمة، الشيخ الصدوق، ج2، ص۴۳۰

[6] تنزیه الانبیاء، علم الهدی، سیدمرتضی، ص۱۸۰

[7] الغيبة، الشيخ الطوسي، ج 1، ص: ۲۳۹

[8] بحار الأنوار، العلامة المجلسی، ج51،  ص 2

[9] شیعه در اسلام، طباطبایی، محمد حسین، ص۲۳۰

[10] الرد على من كذب بالأحاديث الصحيحة الواردة في المهدي، العباد، عبد المحسن، ج45،  ص 301  "فالمهدي عند أهل السنة لا يعدو كونه إماما من أئمة المسلمين الذين ينشرون العدل ويطبقون شريعة الإسلام يولد في آخر الزمان ويتولى أمرة المسلمين"

[11] أصول مذهب الشيعة الإمامية الإثني عشرية، القفاري، ناصر، ج2،  ص 907

[12] تذكرة الخواص من الأمة بذكر خصائص الأئمة، سبط ابن الجوزي، ج2،  ص 506  "هو محمد بن الحسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی الرضا بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب و کنیته ابو عبدالله وابوالقاسم وهو الخلف الحجة صاحب الزمان، القائم المنتظر وهو آخر الائمة انبانا عبدالعزیز بن محمود بن البزاز عن ابن عمر قال: قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم یخرج فی آخر الزمان رجل من ولدی اسمه کاسمی و کنیته ککنیتی یملا الارض عدلا کما ملئت جورا فذلک هو المهدی"            

[13] الفصول المهمة في معرفة الائمة، المالكي المكي، علي بن محمد بن أحمد، ج2،  ص 1091  "و خلف ابو محمد الحسن من الولد ابنه الحجة القائم المنتظر لدولة الحق و کان قد اخفی مولده و ستر امره لصعوبة الوقت وخوف السلطان و تطلبه للشیعة والقبض علیهم"  

[14] البيان في أخبار صاحب الزمان، الگنجي الشافعي، محمد بن يوسف، ج1،  ص 521 

[15] اليواقيت والجواهر في بيان عقائد الأكابر،عبد الوهاب بن أحمد بن علي الحَنَفي الشَّعْراني، ج 2، ص 127

[16] مطالب السؤول في مناقب آل الرسول، النصيبي الشافعي، محمد بن طلحة، ج 1،  ص 312 

[17] ینابیع المودة لذوی القربی، القندوزی الحنفی، سلیمان بن ابراهیم، ج۳، ص۳۲۳

[18] شواهد النبوه، نورالدين عبدالرحمن جامى حنفى، ص 404

[19] فرائد السمطين في فضائل المرتضى و البتول و السبطين و الأئمة من ذريتهم(ع)، ابراهيم بن سعد الدين شافعى‏، ج‏ 2، ص 134، (الباب الحادي و الثلاثون‏ في عصمة الأئمة من آل محمد(ص))

[20] ينابيع المودة لذو القربى‏، سليمان بن ابراهيم قندوزى‏‏، ج‏ 3، ص 349-352، (الباب السابع و الثمانون في إيراد بعض أشعار أهل الله الكاملين في مدائح الأئمة الاثني عشر الهادين(رضي الله عنهم)).

[21] اخبار الدول و آثار الأول فی التاریخ، احمد بن يوسف ابوالعباس قرمانى حنفى، ج 1، ص 353

[22] وفیات الاعیان، ابن خلکان، ج۴، ص۱۷۶

[23] تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان، ج۱۹، ص۷۹

[24] الصواعق المحرقة علی اهل الرفض والضلال والزندقة، ابن حجر الهیتمی، ابی العباس احمد بن محمد بن محمد بن علی، ج۲، ص۶۰۱

[25] الكامل في التاريخ، ابن الأثير، عزالدین، ج6،  ص 320