تعریف توحید و شرک در لغت و اصطلاح چیست؟

[تقوی 1]

تعریف توحید و شرک در لغت و اصطلاح چیست؟

توحید در لغت از ریشه (وح‌د) به معنای انفراد است و از این رو به چیزی اطلاق می شود که جزء ندارد[1] بر همین اساس نیز توحید را در اصطلاح اینگونه تعریف کرده اند: یکی دانستن خدا؛[2] شهید مطهری نیز بیان می دارد توحید یعنی ایمان به خدا و یگانگی خداوند[3] و حضرت آیت  الله سبحانی نیز در تبیین این یگانگی بیان داشته اند که توحید یکی دانستن خداوند است از حیث ذات، فعل و عبادات؛[4] بر این اساس یگانه دانستن خداوند را از جهت مراتب متعدد توحید می گویند.[5]

توحید به عنوان اساسی ترین اعتقاد مسلمانان در جای جای قرآن کریم مورد اشاره قرار گرفته است، بگونه‌‌ای که خداوند متعال در حدود 130 آیه از قرآن کریم به طور صریح یا ضمنی به مسأله توحید پرداخته است و حتی سوره‌ای از قرآن نیز با همین نام نازل شد. آیه اول سوره مبارکه توحید در تبیین جایگاه خداوند متعال اعلام می‌دارد «بگو خداوند، یکتا و يگانه است»[6]. امام صادق علیه السلام در روایتی سبب نزول این سوره را سوال یهودیان از رسول خدا (ص) عنوان می‌کند که به اجمال خداوند متعال معرفی شده است[7]. در مورد همین آیه شریفه، در روایتی از حضرت علی (علیه السلام) در مورد معنای این یگانگی سوال شد، حضرت فرمودند: وقتی گفته می شود خدا یکی است می شود آن را به چهار نوع تصور کرد اول آنکه خدا عدد است در مقابل دو که این امر در مورد خدا محال است دوم آنکه خدا یکی است از نوع خودش این هم در مورد خدا بی معنا است حال می ماند دو نوع دیگر که عبارت است از یکی بودن او به معنای بی همتا بودن، این امر در مورد خدا صحیح است و تصور دیگر آن است که خدا از درون قابل تقسیم نیست به عبارتی خداوند بسیط است.[8]

نقطه مقابل توحید شرک است که به معنای شریک قرار دادن و وجود یک چیز در دو شیء می‌باشد، مانند حیوانیت که در انسان و اسب مشترک است؛[9] بر این اساس شرک به این معنا است که کسی یا چیزی را در خصائص و مقامات الهی با خداوند شریک بدانیم در حالی که هیچ چیز مانند خداوند نیست؛[10] قرآن کریم در رد شرک برهان اقامه می کند که «اگر همراه با پرودگار عالم خدایی دیگر در این عالم بود در این عالم فساد ایجاد می شد.»[11] و بر اساس روایات منظور از شرک، شریک قرار دادن برای خدا است به صورت مطلق[12] که می توان برای آن مراتب متعددی را در نظر گرفت از جمله ربوبیت که قرآن به آن اشاره دارد که اگر در این عالم دو مدبر وجود داشته باشد فساد و تباهی عالم را احاطه خواهد کرد.

شرک از گناهان کبیره تلقی شده که به هر صورت از مراتبش اتفاق بیفتد موجب دوزخی شدن معتقد به آن است در حدیثی که از امام جواد علیه السلام به نقل از پدر و جد بزرگوارشان روایت شده، از شرک به «بزرگترین گناهان کبیره»[13]  تعبیر شده است.

 

---

[1] المفردات في غريب القرآن-دار القلم نویسنده : الراغب الأصفهاني جلد : 1 صفحه : 857 https://B2n.ir/e29366

[2] معارف قرآن نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 58 https://B2n.ir/b46994 

[3] نام کتاب : توحید نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 13 https://B2n.ir/u04694 

[4] التوحيد والشرك في القرآن الكريم نویسنده : السبحاني، الشيخ جعفر جلد : 1 صفحه : 5 https://B2n.ir/k56940

[5] التوحيد عند مذهب أهل البيت نویسنده : الحسّون، علاء جلد : 1 صفحه : 9 https://B2n.ir/p26874

[6] سوره اخلاص، آیه 1 ( قُل هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ)، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی

[7] تفسیر روایی اهل بیت، ج 18، ص 450

[8] التّوحيد نویسنده : الشيخ الصدوق جلد : 1 صفحه : 83 https://B2n.ir/q96148

[9] المفردات في غريب القرآن-دار القلم نویسنده : الراغب الأصفهاني جلد : 1 صفحه : 451 https://B2n.ir/r08145

[10] بحار الأنوار - ط مؤسسةالوفاء نویسنده : العلامة المجلسي جلد : 10 صفحه : 184 https://B2n.ir/n49953

[11] سوره انبیاء ایه22 ( لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا)

[12] تفسير العيّاشي نویسنده : العياشي، محمد بن مسعود جلد : 1 صفحه : 255 https://B2n.ir/k89533

[13] الکلینی، الکافی، ج 2، ص 285