زیدیه چه کسانی هستند و دارای چه اعتقادات انحصاری هستند؟

[تقوی 1]

زیدیه چه کسانی هستند و دارای چه اعتقادات انحصاری هستند؟

 

پاسخ اجمالی:

زیدیه یکی از فرق شیعه است که به امامت حضرت علی، امام حسن، امام حسین و امام سجاد (ع) اعتقاد دارد؛ آنان قیام مسلحانه و اجرای امر به معروف و نهی از منکر را از شروط امامت می‌دانند و امامت را منحصر به فرزندان حضرت زهرا (س) می‌شمارند.

این فرقه تاریخی در مناطقی چون طبرستان و یمن نفوذ گسترده‌ای داشته و قیام‌های متعددی علیه حکومت‌های وقت انجام داده است؛ زیدیه در یمن توانست حکومت مستقلی تشکیل دهد که تا سال ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م ادامه داشت.

از اعتقادات خاص زیدیان، لزوم هاشمی‌بودن امام، وجوب امر به معروف و نهی از منکر، و عدم پذیرش تقیه و عصمت امام است؛ این فرقه دارای چند شاخه از جمله جارودیه، سلیمانیه و بتریه بوده و در برخی اصول اعتقادی با امامیه اشتراکاتی دارد، اما در مباحثی چون امامت پس از حضرت سجاد (ع) با آن‌ها اختلاف نظر دارد.

پاسخ تفصیلی:

معرفی زیدیه:

زیدیه افرادی هستند که قائل به امامت حضرت علی و امام حسن و امام حسین و حضرت سجاد(ع) می باشند[1] و بر این باورندکه کسی امام است که قیام کند و امر به معروف و نهی از منکر انجام دهد[2] و این امام باید از فرزندان حضرت زهرا(س) باشد[3] این اعتقاد در زمان قیام زید بود و عده ای معتقد شدند به امامت زید فرزند حضرت سجاد(ع) و هرکس از اهل بیت پیامبر(ع) که بعد از او دست به قیام مسلحانه زند.[4]

مناطقی که زیدیه در طول تاریخ در آن حضور داشته است:

از مناطقی که می توان به حضور گسترده زیدیه در آن اشاره کرد طبرستان( شمال ایران است)[5] و  یمن به عنوان یکی از مهم ترین مراکز حضور زیدیان است.[6]

مهم ترین قیام هایی که در طول تاریخ به دست زیدیان انجام شد:

این قیام ها عبارت است از قیام یحی بن زید،[7] محمد بن عبدالله بن حسن،[8] ابراهیم بن عبدالله بن الحسن،[9] عیسی بن زید بن علی بن الحسین،[10] یحیی بن عبدالله بن الحسن،[11] ادریس بن عبدالله بن الحسن،[12] محمد بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن الحسن،[13] یحیی بن حسین بن قاسم رسی که در یمن موفق به تشکیل حکومت شد[14] و با تاسیس حکومت زیدیه به دست او در یمن برای مدت طولانی حکومت زیدی ها پا برجا بود هر چند که از فراز و نشیب های متعددی برخوردار بود و در نهایت در زمان بدر فرزند احمد بن یحیی، با کودتای عبدالله سلال و با پشتیبانی دولت جمال عبدالناصر، رئیس دولت مصر، دولت زیدیه در سال ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۲م سقوط کرد.[15]

آثار نفوذ تفکر زیدی در تاریخ معاصر یمن:

از آثار نفوذ این تفکر در تاریخ معاصر باید به جنگ بین حوثی ها به عنوان یک جریان زیدی انقلابی با حکومت وقت یمن اشاره کرد.[16]

اعتقادات اصلی زیدیه:

از اعتقادات خاص زیدی ها می توان به این اشاره کرد که امام باید هاشمی، علوی، فاطمی باشد و به غیر از فرزندان حضرت علی و فاطمه(ع) کسی حق امامت ندارد از دیگر اعتقادات انها می توان به وجوب امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرد.[17]

حکومت های مشهور زیدیه در طول تاریخ:

1. حکومت  زیدیه طبرستان: ابو محمد الحسن، الناصر الکبیر الاطروش امام زیدیه است و زیدیه ناصریه به او منسوب می باشند. وی چهارده سال در سرزمین دیلم مردم را به اسلام دعوت می کرد و در سال 301 وارد طبرستان شد، و سه سال بر آن حکومت کرد.[18]

2. حکومت زیدیه یمن:  حکومت زیدیه یمن پس از نفوذ تفکر زیدی به دست یحیی بن حسین بن قاسم رسی از نوادگان امام حسن(ع) پایگذاری شد.[19]

علل پیدایش زیدیه:

باید گفت زید بن علی برادر امام باقر(ع) در کوفه دست به قیام زد و برای او یاران و اتباعی وجود داشت انها بر علیه حکومت ظالم اموی دست به قیام زدند و می توان گفت مهم ترین دلیل در شکل گیری تفکر زیدیه ظلم امویان بود.[20]

فرق زیدیه:

در مورد اینکه زیدیه دارای چه گروه ها و فرقه هایی است اختلاف شده است اما مشهور این فرقه ها جارودیه، سلیمانیه و بتریه است، جارودیه پیروان ابی جارود زیاد بن المنذر العبدی هستند او از اصحاب حضرت باقر(ع) بود که از مذهب حق خارج شد و اعتقاد داشت بعد از حضرت علی(ع) که نص در مورد شخص ایشان بود، دیگر نص بر محور شخص نبوده است بلکه وصف امام را تعیین می کرده و هرکس این وصف را داشته است امام واجب الطاعه بوده است، فرقه دیگر بتریه بوده است که به پیروان ابواسماعیل کثیر بن اسماعیل بن نافع النواء گفته می شود و اعتقاد انها این است که تقدم مفضول بر فاضل با رضایت فاضل اشکالی ندارد و ابوبکر و عمر خطایی نداشته اند زیرا حضرت علی(ع) با انها بر سرخلافت به نزاع نپرداخت، گروه دیگر سلیمانیه است که  به پیروان  سلیمان بن جریر گفته می شود.[21]

اشتراکات امامیه با زیدیه:

امامیه و زیدیه در صفات خداوند، توحید، عدل، نص در امامت حضرت علی(ع) و افضلیت ایشان بعد از رسول خدا(ص) با یک دیگر هم عقیده هستند و در مواردی چون تقیه، عصمت، علم امام، و امامت بعد از حضرت سجاد(ع) با یک دیگر اختلاف نظر دارند.[22]

 

---

[1] تاريخ زيديه در قرن دوم و سوم هجري، الشامی، فضیلت، ج1، ص 26   

[2] قاموس الرجال، التستري، الشيخ محمد تقي، ج4،  ص 565   

[3] الزيدية، بين الإمامية وأهل السنة، دراسة تأريخية تحليلية في نشأتها وظهورها وعقائدها وفرقها، الشيخ سامي الغريري، ج1،  ص 381    

[4] همان، ص 387   

[5] تاریخ فرق اسلامی، حسین صابری، ج2، ص78   

[6] التعرف على زيدية اليمن، يحيى طالب مشاري الشريف، ج1،  ص 12 

[7] الزيدية، بين الإمامية وأهل السنة، دراسة تأريخية تحليلية في نشأتها وظهورها وعقائدها وفرقها، الشيخ سامي الغريري، ج1،  ص 523  

[8] همان،  ص 528   

[9] همان،  ص 536  

[10]  همان،  ص 540  

[11] همان، ص 545 

[12] همان،  ص 547 

[13] همان،  ص 548 

[14] تشیع در تاریخ، سید احمد رضا خضری، ج1، ص268  

[15] همان، ص273 

[16] جنبش انصار الله یمن، شیخ حسینی، مختار، ص 154  

[17] التعرف على زيدية اليمن، يحيى طالب مشاري الشريف، ج1،  ص 19-20          

[18] عمدة الطّالب في أنساب آل أبي طالب، ابن عنبة، ج1،  ص 308   

[19] تار یخ زیدیه در قرن اول، دوم وسوم هجری، ص231   

[20] الحیاة السیاسیة و الفکریة للزیدیه ، احمد شوقی ابراهیم العمرجی، ص59

[21] همان، ص 82 تا 92 

[22] همان، ص228تا230