دیدگاه شیعه در مورد تحریف قرآن چیست؟

تقوی · 3 مهر 1403

دیدگاه شیعه در مورد تحریف قرآن چیست؟

پاسخ اجمالی:

دیدگاه شیعه درباره تحریف قرآن کاملاً روشن و مستند است، برخلاف برخی اتهامات، علمای شیعه در طول تاریخ بر عدم تحریف قرآن تأکید کرده‌اند.

شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی و دیگر بزرگان شیعه، همگی تصریح کرده‌اند که قرآن موجود، همان کتابی است که بر پیامبر اسلام (ص) نازل شده و هیچ گونه کاستی یا افزایشی در آن رخ نداده است؛ علاوه بر این، بررسی تاریخی نشان می‌دهد که نگهداری قرآن با دقت و حساسیت بسیار بالایی انجام شده است و احتمال تحریف عملاً منتفی است.

امام خمینی نیز با استناد به منابع حدیثی و عقلی، دیدگاه تحریف را رد کرده و آن را بی‌پایه دانسته است؛ به همین دلیل، ادعای تحریف قرآن از سوی شیعه، نه‌تنها نادرست، بلکه برخلاف تأکیدات متعددی است که علمای بزرگ شیعه بر حفظ اصالت قرآن داشته‌اند.

پاسخ تفصیلی:

یکی از اتهاماتی که برعلیه شیعیان مطرح است، قائل بودن شیعه به تحریف قرآن می باشد؛ به عنوان نمونه آلوسی یکی از علماء برجسته اهل سنت در مورد عقیده شیعه در مورد تحریف قرآن می گوید: شیعه بر این اعتقاد است که عثمان، عمر، و ابوبکر بسیاری از سوره ها و آیات قرآن را حذف کرده اند.[1] فخر رازی نیز که از بزرگان اهل سنت می باشد در این زمینه هم نظر با آلوسی شده است.[2]

اما این سخنان جز افتراء و تهمتی بیش نیست چراکه در طول تاریخ علماء شیعه به طور صریح موضع شیعیان را در برابر مسأله تحریف قرآن کریم بیان نموده اند، که به بعضی از آنها می پردازیم:

شیخ صدوق:

«اعتقاد ما این است که قرآنی که از طرف خداوند بر پیامبر (ص) نازل شده، همین کتابی است که بین دو جلد است و در دسترس همه مردم است و بیش از این نیست... و هر کس به ما نسبت دهد که قرآن بیش از این است درغگو است.»[3]

شیخ مفید:

شیخ مفید ضمن بیان روایتی در این زمینه قائل به این هست که اهل بیت(ع) دستور داده اند به قرائت آنچه که مابین این دو جلد می باشد بدون زیادی و یا نقصان.[4]

سید مرتضی:

یقین ما به درست بودن نقل قرآن و دست نخورده ماندن آن همانند علم ما به وجود شهرها و اتفاقات بزرگ جهانی و کتابهای مشهور و اشعار عرب است، زیرا در این مورد (قرآن) توجه و عنایتی بیش از اندازه بوده و انگیزه‌ها بر نقل و نگهبانی از قرآن فراوان بود و توجه به نگهداری آن از آسیب‌ها به حدی بوده که به هیچ یک از امور مذکور به این مقدار توجه نشده؛ چون قرآن معجزه نبوت و سند علوم شرع و احکام دینی اسلام است و دانشمندان مسلمین در نگهداری و دفاع از آن نهایت کوشش را نموده‌اند، به اندازه‌ای که همه موارد اختلاف مربوط به حرکات و سکنات یا قرائت و حروف و آیاتش را دقیقا شناسائی نمودند؛ با این توجه ویژه و علاقه و ضبط شدید چگونه می‌شود که دگرگونی یا کمبودی در آن پیدا شده باشد.[5]

شیخ طوسی:

سخن در زیاده و نقصان در قرآن، در خور این کتاب نیست؛ چرا که زیاد شدن در قرآن، بطلانش اجماعى است؛ کاسته شدن از قرآن نیز بر خلاف ظاهر مذهب مسلمانان است و این به مذهب صحیح ما شایسته تر است؛ سید مرتضى هم همین را تأیید کرده و ظاهر روایات هم همین است، وى سپس روایت هاى مخالف را «خبر واحد» شمرده است.[6]

امام خمینی:

مرحوم امام در مورد تحریف قرآن می گوید، هرکس ذره‌ای عقل داشته باشد نباید به این حرف ها اعتماد کند و اخبار وارده یا ضعیف‌اند که قابل استدلال نیستند و یا جعلی و ساختگی‌اند یا روایاتی که غریب و تعجب انسان را برمی‌انگیزاند و یا در این ‌میان روایات صحیحی است که از جهت سند مشکلی ندارند اما از جهت دلالت ناظر به بحث تحریف نیستند، بلکه در مورد تاویل و تفسیر قرآن وارد شده‌اند.[7]

فضل بن شاذان نیشابورى:

او می گوید: عمر بن خطاب گفت: مى ترسم گفته شود عمر در قرآن افزوده و این آیه را در آن گنجانده است، ما در زمان پیامبر خدا(ص) آیه را چنین مى خواندیم: پیرزن و پیرمرد زناکار را به خاطر شهوت رانى که کرده اند سنگسار کنید، این کیفرى از سوى خداى مقتدر حکیم است.[8]

حال اگر شیعه عقیده به تحریف داشت، او بر اهل سنت نمى تاخت که به تحریف معتقدند، چون هر دو در این عقیده مشترک بودند.

مرحوم طبرسی:

ایشان در مورد تحریف قرآن می گویند افزایش چیزى بر قرآن، به اجماع علما باطل است و اما کاسته شدن از آن، بعضى از اصحاب ما و گروهى از حشویّه از اهل سنت گفته اند که در قرآن تغییر یا نقصانى پیش آمده است، لیکن عقیده صحیح در مذهب ما بر خلاف آن است.[9]

علامه حلّى:

ایشان در پاسخ به سوال در مورد تحریف قرآن فرمودند: حق آن است که تغییر و تأخیر و تقدیم و افزایش و کاهش در قرآن نیست و پناه بر خدا از این عقیده و امثال آن، که موجب راهیابى شک به معجزه جاویدان پیامبر خداست، معجزه اى که به صورت تواتر نقل شده است.[10]

قاضى نور الله شوشترى:

ایشان در مورد تحریف قرآن می گویند وقوع تحریف در قرآن که به شیعه نسبت داده شده است، چیزى نیست که عقیده عموم شیعه امامیه باشد، گروهى اندک از آنان چنین سخنى گفته اند که در میان شیعه هم جایگاه معتبرى ندارند.[11]

با توجه به مطالب گفته شده روشن می شود؛ قائل بودن شیعه به تحریف قرآن سخنی خلاف واقع بوده و علماء شیعه در طول تاریخ با این اتهام مقابله کرده و تصریح به عدم تحریف قرآن نموده اند؛ مرحوم آقا بزرگ تهرانی در کتاب خود نام بسیاری از علمایی که در رد تحریف قرآن کتاب نگاشته اند آورده است، از جمله آنها می توان به ابوالقاسم احمد بن علی الکوفی اشاره کرد که کتاب التبدیل و التحریف را نگاشته است؛[12] راحت حسين بن ظاهر حسين الكوپال پوري و علي نقي بن السيد أبي الحسن النقوي اللكهنوي هر دو کتابی دارند با نام تحریف قرآن و در آن به این موضوع پرداخته اند.[13]

[1] تفسير روح المعاني، الألوسي، شهاب الدين، ج1، ص 24

[2] التفسير الكبير (مفاتيح الغيب)، الرازي، فخر الدين، ج19، ص 124

[3] الإعتقادات، الشيخ الصدوق، ج1، ص 84

[4] المسائل السروية، الشيخ المفيد، ج1، ص 81

[5] مجمع البيان في تفسير القرآن، الشيخ الطبرسي، ج1، ص 43

[6] تفسير التبيان، الشيخ الطوسي، ج1، ص 3

[7] تهذيب الأُصول، السبحاني، الشيخ جعفر؛ تقرير بحث السيد روح الله الخميني، ج2، ص 417

[8] الإيضاح، الفضل بن شاذان، ج1، ص 217

[9] مجمع البيان في تفسير القرآن، الشيخ الطبرسي، ج1، ص 43

[10] أجوبة المسائل المُهَنّٰائية، العلامة الحلي، ج1، ص 121

[11] مصائب النواصب، القاضي الشهيد نور الله التستري، ج1، ص 123

[12] الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، الطهراني، آقا بزرك، ج3، ص 311