شیعه در اصول و فروع چه تفاوت هایی با اهل سنت دارد؟

[تقوی 1]

شیعه در اصول و فروع چه تفاوت هایی با اهل سنت دارد؟

 

دو مذهب شیعه و اهل سنت، با وجود همانندي بسيار در اصول و مباني دين، تفاوت های مبنایی در اصول و فروع با یکدیگر دارند که به بعضی از اين تفاوت‌ ها اشاره خواهد شد.

امامت:

بحث درباره خلافت و امامت از مهم‌ترين و قدیمی‌ترين بحث‌هايي است كه در جهان اسلام پس از رحلت رسول اكرم(صلي الله عليه و آله)، ميان مسلمانان درگرفت.

شیعه در حقیقت مساله امامت را در امتداد مساله نبوت می داند و معتقد است که امامت، مرجعیت دنیوی و اخروی را شامل می شود به همین علت است که شیعیان شخص امام را معصوم می دانند و استمرار نبوت را در مساله امامت می دانند فلذا امامت در نزد شیعه از اصول مذهب قرار داده شده است اما اهل سنت نگاهشان به امامت، حاکمیت سیاسی در امور دنیوی است فلذا شخص امام منصوب از طرف خدا نمی باشد و مقام عصمت را نیز برای او قائل نمی باشند و حتی مردم می توانند چنین شخصی را انتخاب نمایند. به همین جهت مساله امامت نزد اهل سنت از فروع دین می باشد یعنی یکی از واجبات دین مانند امر به معروف و نهی از منکر.[1]

صفت عدل الهي

شیعیان عدل خداوند را نیز بعنوان یکی از اصول مذهب می دانند. لازم به ذکر است که صفت عدل نسبت به ساير صفات الهي، امتيازي ندارد؛ و از مسلمات قرآن و ضروريات دين است. متكلمان شيعه از آن رو اين صفت را از اصول اعتقادي خود قرار داده‌اند كه اكثر اهل تسنن (اشاعره)، حُسن و قبح عقلي را انكار مي‌كنند؛ و انكار حُسن و قبح عقلي، مستلزم انكار عدل خداي متعال است.[2]

عدالت صحابه:

اهل سنت قائل به عدالت جمیع صحابه هستند همانطور که ابن حجر در این مورد اینگونه اذعان می دارد: این نکته که اصحاب رسول الله(صلی الله علیه وآله وسلم) دارای عدالت بوده اند، ثبوت و دلالتش قطعی است و اصلا قابل تصور نیست کسی که علم و معرفت داشته باشد به صحابه طعن وارد نماید.[3]

در مقابل شیعیان معتقدند در موضوع عدالت، بین اصحاب پیامبر (ص) و غیر اصحاب فرقی نمی باشد و صرف صحابه بودن سبب اثبات عدالت شخص نمی شود. صحابه ای که مطابق موازین شرعی زندگی کرده اند، عادل هستند و آن دسته از افراد که چنین نبوده اند، با اینکه عنوان صحابه بر آنها اطلاق می شود اما دارای عدالت نمی باشند.[4] از طرفی عملکرد برخی از صحابه، نظریه عدالت همه آنان را نقض می‌کند. به‌گفته سید محسن امین، افرادی از صحابه مانند عبیدالله بن جَحش، عبیدالله بن خطل، ربیعه بن امیه و اشعث بن قیس، مرتد شده‌اند[5]  همچنین برپایه روایتی که در صحیح بخاری آمده، پیامبر از ارتداد شماری از اصحاب خود خبر داده است.[6] همچنین ماجرای نزول آیه افک[7] و توبیخ خداوند بعض اصحاب را دلیل دیگری بر نقد این نظریه می باشد.[8]

 منابع استنباط احکام:

اهل سنت برای استنباط احکام در کنار استفاده از کتاب و سنت، به اجتهادات صحابه نیز رجوع کرده و آن را نیز به عنوان یک منبع مستقل در کنار کتاب و سنت برای استنباط احکام الهی قرار داده اند[9] اما در دیدگاه شیعه اجتهادات صحابه(عمل به رای و قیاس) هیچ جایگاهی ندارد[10] و منابع شیعه برای استنباط احکام الهی؛ قرآن، سنت، اجماع و عقل می باشند.  [11]

البته اختلافات جزئی دیگری نیز میان شیعه و اهل سنت وجود دارد مانند نحوه نماز خواندن یا وضو گرفتن و... که باز گشت آنها به اختلاف در مبانی می باشد که بیان گردید.

 

---

[1] . نام کتاب : مفاهيم القرآن (العدل والإمامة)ِ : السبحاني، الشيخ جعفر    جلد : 10  صفحه : 80 B2n.ir/y33767

[2] . مجموعه آثار، مرتضي مطهري، ج3، ص70.   مجموعه آثار ط-صدرا - مطهری، مرتضی - کتابخانه مدرسه فقاهت (eshia.ir)

[3] . الإصابة في تمييز الصحابة : العسقلاني، ابن حجر    جلد : 1  صفحه : 19 B2n.ir/m29008

[4] . الرعايه في علم الدرايه : الشهيد الثاني    جلد : 1  صفحه : 343 B2n.ir/j95871   /  أعيان الشيعة: الأمين، السيد محسن    جلد : 1  صفحه : 108   https://lib.eshia.ir/71735/1/108

[5] . أعيان الشيعة: الأمين، السيد محسن    جلد : 1  صفحه : 109       https://lib.eshia.ir/71735/1/109

[6] . صحيح البخاري : البخاري، ج: 8  ص: 121 https://shamela.baharsound.ir/42174/8/121

[7] . إِنَّ الَّذِينَ جَاءُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ ۚ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَكُمْ ۖ بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ ۚ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ ۚ وَالَّذِي تَوَلَّىٰ كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ - لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَٰذَا إِفْكٌ مُبِينٌ - لَوْلَا جَاءُوا عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ ۚ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَدَاءِ فَأُولَٰئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكَاذِبُونَ(نور – 11 الی 13)

[8] . التفسير الأصفى: الفيض الكاشاني    جلد : 2  صفحه : 838 B2n.ir/z85613

[9] . اخبار ابي حنيفه واصحابه: الصيمري، أبو عبد الله    جلد : 1  صفحه : 24 B2n.ir/z35358

[10] . العدة في أصول الفقه: الشيخ الطوسي    جلد : 1  صفحه : 8 B2n.ir/t48660

[11] . الموجز في أُصول الفقه: السبحاني، الشيخ جعفر    جلد : 1  صفحه : 11   https://lib.eshia.ir/13078/1/11