از دیدگاه شیعه اصول دین و مذهب چیست؟

[تقوی 1]

از دیدگاه شیعه اصول دین و مذهب چیست؟

 

پاسخ اجمالی:

از دیدگاه شیعه، اصول دین شامل توحید، نبوت، و معاد است که پذیرش آن‌ها شرط مسلمانی محسوب می‌شود و عدم اعتقاد به آن‌ها موجب کفر است؛ اما اصول مذهب شیعه افزون بر این سه مورد، عدل و امامت را نیز دربر می‌گیرد، به‌گونه‌ای که عدم پذیرش این اصول موجب خروج از مذهب تشیع می‌گردد؛ این تفکیک نشان‌دهنده‌ی اهمیت ویژه‌ی امامت و عدل در عقاید شیعه است و بر اساس آموزه‌های قرآن و سنت تبیین شده است.

پاسخ تفصیلی:

در روایات اسلامی، اصول و ارکان دین بارها مورد تأکید قرار گرفته‌اند و مخالفت با آن‌ها گاه به شرک و کفر تعبیر شده است؛ به‌عنوان نمونه، امام صادق (ع) ارکان اسلام را توحید، نبوت، اقرار به آنچه از جانب خداوند آمده است، پرداخت زکات، و ولایت آل محمد (ع) معرفی کرده‌اند؛[1] همچنین، امام باقر (ع) پایه‌های اسلام را نماز، زکات، روزه، حج و ولایت برشمرده‌اند.[2]

اما بر اساس دیدگاه علمای شیعه، اصول دین که پذیرش آن‌ها شرط مسلمانی و عدم اعتقاد به آن‌ها موجب خروج از اسلام است، شامل سه اصل بنیادین می‌شود؛ چنان‌که مرحوم سید ابوالقاسم خوئی در تعریف اصول دین بیان می‌فرمایند:

«در تحقق اسلام، یک مسلمان باید به وجود خداوند، وحدانیت او، نبوت و رسالت پیامبر، و اعتقاد به معاد اذعان کند».[3]

ایشان در توضیح مواردی که مخالفت با آن‌ها موجب کفر می‌شود، به مراتب مختلف کفر اشاره کرده‌اند:

کفر در مقابل اسلام: این نوع کفر موجب سلب احترام فرد در مال و آبرو، عدم جواز ازدواج، محرومیت از ارث و دیگر احکام مربوط به کافران می‌شود.

کفر در مقابل ایمان: فرد مسلمان تلقی می‌شود و احکام اجتماعی اسلام بر او جاری است، اما در آخرت به‌عنوان فردی کافر محسوب خواهد شد.

کفر در مقابل اطاعت: در برخی روایات، فرد عاصی و گناهکار نیز به عنوان کافر شناخته شده است.[4]

بر همین اساس، در دیدگاه شیعه، اصول دین شامل توحید، نبوت، و معاد است که عدم اعتقاد به آن‌ها موجب کفر می‌شود؛[5] اما اصول مذهب در شیعه شامل توحید، نبوت، معاد، عدل، و امامت است، و عدم پذیرش این اصول باعث خروج از مذهب شیعه می‌گردد.[6]

 

---

[1]  الكافي، الشيخ الكليني، ج2،  ص 20    

[2] همان، ص 18  

[3] التنقیح فی شرح العروة الوثقی، الخوئی، السید ابوالقاسم، ج2، ص58   

[4] همان، ص 63     

[5] كتاب الطهارة، الشيخ مرتضى الأنصاري، ج2،  ص 355   -    أصل الشيعة وأصولها، كاشف الغطاء، الشيخ محمد حسين، ج1،  ص 210 

[6] البراهين القاطعة، الأسترآبادي، محمد جعفر، ج1،   ص 71   -    الأنوار الإلهية في المسائل العقائدية، التبريزي، الميرزا جواد، ج1،  ص79