اصطلاح رافضی به چه کسانی اطلاق می شود و چرا برای شیعیان استعمال می شود؟

[تقوی 1]

اصطلاح رافضی به چه کسانی اطلاق می شود و چرا برای شیعیان استعمال می شود؟

 

پاسخ اجمالی:

اصطلاح «رافضی» در لغت به معنای ترک و امتناع است و در طول تاریخ معانی متفاوتی یافته است؛ برخی آن را به گروه‌هایی اطلاق کرده‌اند که از جماعتی یا دینی فاصله گرفته‌اند، چنان‌که حضرت ادریس (ع) و یاران او از جماعت کافران کناره‌گیری کردند.

در منابع اهل سنت، این واژه به شیعیانی نسبت داده شده که امامت ابوبکر و عمر را نپذیرفتند؛ برخی نیز آن را اصطلاحی سیاسی دانسته‌اند که برای مخالفان حکومت وقت به‌کار می‌رفت؛ ازاین‌رو، پس از رحلت پیامبر (ص)، شیعیان به دلیل عدم پیروی از خلفای نخست، به این نام خوانده شدند.

در مقابل، مخالفان اهل‌بیت (ع) از این واژه برای تخریب شیعه استفاده کرده و آنان را جداشده از اسلام معرفی نمودند؛ اما اهل‌بیت (ع)، رافضه را در معنای ترک گمراهی و ایستادگی در مسیر حق دانسته و به آن افتخار می‌کردند.

پاسخ تفصیلی:

واژه «رافضی» در لغت به معنای ترک و امتناع است[1] و می‌تواند به گروهی اطلاق شود که جماعت یا دینی را رها کرده‌اند؛ از جمله، حضرت ادریس (ع) و یاران او که از جماعت کافران و دین آنان کناره‌گیری کردند.[2]

ابوالحسن اشعری معتقد است که «رافضی» و «امامی» دو عنوان متفاوت برای گروه‌هایی هستند که در کنار سایر فرق، شیعه را تشکیل می‌دهند؛ او می‌گوید این افراد «رافضی» نامیده شدند، زیرا امامت ابوبکر و عمر را نپذیرفتند؛[3] جعفر سبحانی نیز این اصطلاح را بیشتر یک تعبیر سیاسی دانسته و بر این باور است که مخالفان حکومت وقت را رافضی می‌نامیدند؛ ازآنجاکه شیعیان پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) از سه خلیفه نخست پیروی نکردند، این عنوان به آنان اطلاق شد.[4]

از سوی دیگر، مخالفان حق، این اصطلاح را با معنایی تحقیرآمیز در مورد شیعیان به کار برده‌اند، به این معنا که آنان اسلام را ترک کرده و از جماعت مسلمین جدا شده‌اند، و حتی برخی، عمل آنان را در حد کفر دانسته‌اند؛[5] برخی از اهل سنت، تعریف دیگری برای رافضی ارائه کرده‌اند: فردی که امیرالمؤمنین علی (ع) را بر شیخین مقدم بدارد.[6]

در طول تاریخ، دشمنان اهل‌بیت (ع) از این اصطلاح به عنوان ابزاری برای تضعیف جایگاه اهل‌بیت و پیروان آنان استفاده کرده‌اند؛ اما در مقابل، اهل‌بیت (ع) معنای واقعی «رافضی» را در همان مفهوم ترک جماعت کفر و ایستادن در مسیر حق می‌دانستند، همان‌گونه که حضرت ادریس (ع) و یارانش چنین کردند، و لذا به این عنوان افتخار نمودند.[7]

 

---

[1] كتاب العين، الخليل بن أحمد الفراهيدي، ج7،  ص 29 / لسان العرب، ابن منظور، ج7،  ص 156 

[2] بحار الأنوار، العلامة المجلسي، 11،  ص 271  

[3] مقالات الإسلاميين و اختلاف المصلين، ابو الحسن الاشعری، ج 1،  ص 16 

[4] بحوث في الملل والنّحل، السبحاني، الشيخ جعفر، ج1،  ص 123

[5] الصراط المستقيم، العاملي، علي بن يونس، ج3،  ص 76   -  سير أعلام النبلاء، الذهبي، شمس الدين، ج14،  ص 178 - البداية والنهاية، ابن كثير، ج18،  ص 468    

[6] فتح الباري، العسقلاني، ابن حجر، ج1،  ص 459    

[7] الكافي، الشيخ الكليني، ج8،  ص 34  /  تفسير الإمام العسكري، المنسوب الى الإمام العسكري، ص 310 -311