وضعیت شیعه در زمان خلافت امیرالمومنین علی (علیه السلام) به چه صورت بوده است؟

[تقوی 1]

وضعیت شیعه در زمان خلافت امیرالمومنین علی (علیه السلام) به چه صورت بوده است؟

 

پاسخ اجمالی:

در دوران خلافت امیرالمؤمنین علی(ع)، شیعیان نقش فعالی در حمایت از امامت و تبیین جایگاه ایشان داشتند؛ آنان از فرصت به‌دست‌آمده برای یادآوری وصایت الهی امام بهره بردند و در جنگ‌ها همراه و مدافع ایشان بودند؛ شخصیت‌هایی همچون مالک اشتر و خزیمة بن ثابت بر انتصاب امام علی(ع) از سوی پیامبر اسلام(ص) تأکید کردند، و در میدان‌های نبرد، یارانی مانند عمار یاسر، حقانیت امامت را تبیین کرده و جریان مخالف را به چالش کشیدند؛ این حمایت گسترده سبب شد که شیعیان نه‌تنها هسته اصلی سپاه امام را تشکیل دهند، بلکه به پشتوانه‌ای مهم در اداره امور و مقابله با تهدیدها تبدیل شوند.

پاسخ تفصیلی:

 در دوران خلافت امیرالمؤمنین علی(ع)، شیعیان با استفاده از فرصت به‌دست‌آمده به بیان حقایق و تأکید بر وصایت الهی امام علی(ع) پرداختند؛ مالک اشتر، از برجسته‌ترین یاران امام، در روز بیعت به مردم یادآور شد که ایشان توسط پیامبر اسلام(ص) به‌عنوان وصی و جانشین منصوب شده است؛[1] خزیمة بن ثابت نیز خطاب به مردم تأکید داشت که انتخاب امام علی(ع) در حقیقت گزینش همان کسی است که رسول خدا(ص) برای امت برگزیده بود.[2]

شیعیان در جنگ‌ها همراه و یاور امیرالمؤمنین(ع) بودند و نه‌تنها از ایشان حمایت می‌کردند، بلکه در میان سپاه، جایگاه حقیقی ایشان را یادآور می‌شدند؛[3] یکی از شاخص‌ترین این افراد، عمار یاسر بود که در جبهه‌های نبرد از امام دفاع می‌کرد؛ هنگامی که خبر حمایت قاطع عمار از جنگ علیه معاویه منتشر شد، تردیدهای جدی در لشکر معاویه پدید آمد؛ عمرو عاص که از فرماندهان سپاه معاویه بود، درخواست ملاقات با عمار را مطرح کرد؛ در این دیدار، عمار خطاب به او گفت: «آیا نمی‌دانی که رسول خدا(ص) فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه؟ علی(ع) بعد از خدا و رسول، ولی ماست.» در میدان نبرد، عمار نه‌تنها جایگاه حقیقی امام علی(ع) را برای دیگران تبیین می‌کرد، بلکه باطل بودن جریان مقابل را نیز آشکار می‌ساخت.[4]

بر این اساس، شیعیان در دوره خلافت امام علی(ع)، هسته اصلی سپاه ایشان و مدافعان جایگاه امامت بودند؛آنان به‌عنوان تکیه‌گاه استوار، نقش مهمی در مدیریت امور و دفع خطرات ایفا کردند و تلاش نمودند تا حقیقت امامت امام علی(ع) را در میان امت اسلامی تثبیت کنند.

 

---

[1] تاريخ اليعقوبي، احمد بن ابی یعقوب، ج2،  ص 179  

[2] المعيار و الموازنة في فضائل الإمام أمير المؤمنين علي بن أبي طالب(ع)، الإسكافي، أبو جعفر، ج1  ص 51    

[3] شرح نهج البلاغة، ابن ابي الحديد، ج3، ص171   

[4] همان، ج8،  ص21