معنای مولا از دیدگاه اهل لغت و مفسرین چیست؟

[تقوی 1]

معنای مولا از دیدگاه اهل لغت و مفسرین چیست؟

 

باید گفت علیرقم ادعاهایی که می شود برخی از سرشناسان لغت، مولا را به معنای اولی به تصرف در نظرگرفته اند که به مواردی از ان اشاره می شود

کعبی ان را به معنای اولی دانسته است فخر رازی در زیر آیه (هی مولاکم وبئس المصیر) می گوید کعبی مولا را به معنای اولی دانسته است همچنین زجَّاجِ وَ فرَّاءِ وَأَبِي عُبَيْدَه نیز همین معنا را برداشت کرده اند، لذا معنای آیه این می شود:  آتش جایگاه شما است که اولی  و برتر از خود شما است[1] ذهبی در مورد شخصیت او می گوید محمد بن سائب کلبی که از کوفیان و فردی اخباری بود ، وی صاحب تفسیر و با لقب علامه مشهور است ، ابن عدی در حق وی گفته است : تفسیری به گسترده گی تفسیر کلبی از هیچ کس سراغ نداریم[2] در مورد فراء از ابو العباس ثعلب نقل است که گفت : اگر فراء نبود ادبیات عرب نابود می شد ؛ چون او بود که آن را خالص نگه داشت و نوشت[3] ذهبی در مورد ابوعبیده می گوید جاحظ درباره او گفته : بر روی زمین کسی آگاه تر از ابو عبیده به همه دانش ها نبوده است[4]  از دیگر لغت شناسان که معنای مولاه را اولی به تصرف گرفته است ابوبکر انباری است؛ او می گوید : مولی به معنای اولی است ، و این فرمایش خداوند : (النار هی مولاکم) ؛ یعنی نار اولی است برای شما[5] أبو القاسم صاحب بن عُبّاد الطالقانی  نیز مولاه را همین معنا گرفته است[6] بر این اساس باید گفت از دیدگاه لغت شناسان مولاه به معنی اولی بتصرف است، علاوه بر این آلوسی که خود به شیعه در مورد معنای مولا ایراد گرفته است در جایی دیگر از کتاب خود اعتراف می کند که اهل لغت مولا  را به معنای اولی به تصرف گرفته اند[7] در تفاسیر متعددی نیز در ذیل آیه مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُمْ مولا به معنای اولی به تصرف امده است[8] حال اولی به چه معنا است در ذیل این آیه النبی اولی بالمومنین من انفسهم بغوی می گوید یعنی  تمام دستورات پیغمبر باید نافذ باشد و از آن اطاعت شود و اگر خواهان چیز دیگری بودند که مخالف دستور رسول خدا بود باید از دستور رسول خدا تبعیت کنند[9] حال بعد از بیان کلام لغویین و مفسرین در مورد مولا، لازم به ذکر است که خود رسول خدا در موارد متعدد فرمودند الست اولی بکم من انفسکم  یعنی من بر خود شما در اطاعت و تصرف اولویت دارم حال در برخی موارد بعد از آنکه این جمله را گفتند فرموده اند: وان الله و رسوله مولاکم یعنی اولی بتصرف نسبت به خود افراد  واین یعنی کلمه مولا، اولی به تصرف است[10] بر این اساس خود پیامبر مولا را تبیین کرده اند تا هیچ شک و شبهه ای نباشد.

 

[1] تفسير الرازي (مفاتيح الغيب أو التفسير الكبير)؛ الرازي، فخر الدين، ج: 29، ص: 459 ؛  تفسير البغوي - ط دار طيبة؛ البغوي، أبو محمد، ج: 4، ص: 57؛ البحر المحيط في التفسير؛ أبو حيّان الأندلسي، ج: 5، ص: 433.

[2] تاريخ الاسلام - ت تدمري؛ الذهبي، شمس الدين، ج: 9، ص: 267.

[3] تاريخ بغداد ت بشار ؛ الخطيب البغدادي، ج: 16، ص: 224.

[4] تذكره الحفاظ طبقات الحفاظ للذهبي؛ الذهبي، شمس الدين، ج: 1، ص: 272.

[5] الزاهر في معاني كلمات الناس؛ ابن الأنباري، ج: 1، ص: 125.

[6] المحيط في اللغه؛ الصاحب بن عباد، ج: 2، ص: 468.  

[7] تفسير روح المعاني - ط دار إحياء التراث؛ الألوسي، شهاب الدين، ج: 27، ص: 178.

[8] تفسير القرآن الكريم؛ المقدم، محمد إسماعيل، ج: 157، ص: 8  - التفسير المنير؛ الزحيلي، وهبة، ج: 27، ص: 308  -  تفسير النسفي (مدارك التنزيل وحقائق التأويل)؛ النسفي، أبو البركات، ج: 3، ص: 437 -  تفسير البيضاوي (أنوار التنزيل وأسرار التأويل)؛ البيضاوي، ناصر الدين، ج: 5، ص: 187 - تفسير الطبري (جامع البيان - ط هجر)؛ الطبري، أبو جعفر، ج: 22، ص: 408 - صحيح البخاري؛ البخاري، ج: 6، ص: 146.

[9] تفسير البغوي - ط دار طيبة؛ البغوي، أبو محمد، ج: 6، ص: 318.

[10] إتحاف الخيرة المهرة بزوائد المسانيد العشرة؛ البوصيري، ج: 7، ص: 210.