دلیل امامت ائمه دوازده گانه در مکتب امامیه چیست؟

[تقوی 1]

دلیل امامت ائمه دوازده گانه در مکتب امامیه چیست؟

 

پاسخ اجمالی

اعتقاد به امامت دوازده امام در مکتب امامیه بر پایه مستندات متعدد از قرآن و احادیث نبوی استوار است. این باور بر چند اصل اساسی مبتنی است:

حدیث دوازده خلیفه: پیامبر اکرم (ص) در احادیث متعددی، تعداد جانشینان خود را دوازده نفر از قریش معرفی کرده‌اند، که این روایت در منابع معتبر شیعه و اهل سنت آمده است.

احادیث نام‌برده شده: برخی احادیث، نام دوازده امام را به‌طور صریح ذکر کرده و آنان را به عنوان جانشینان پیامبر معرفی می‌کنند.

عصمت امامان: امامان دوازده‌گانه از هرگونه خطا و گناه مصون بوده و هدایت الهی را بدون اشتباه به جامعه منتقل می‌کنند.

برتری علمی و اخلاقی: امامان از نظر دانش، فضائل اخلاقی و کمالات، برترین افراد زمان خود بوده و شایستگی رهبری امت را داشته‌اند.

معجزات و کرامات: امامان با انجام معجزات و کرامات، ارتباط الهی خود را اثبات کرده و هدایت معنوی جامعه را بر عهده داشته‌اند.

نتیجه‌گیری: امامت دوازده امام، یکی از اصول بنیادین مکتب امامیه است که بر پایه احادیث نبوی، عصمت، برتری علمی و اخلاقی، و معجزات آنان تثبیت شده است. این امامان که از سوی خداوند منصوب شده‌اند، نقش مهمی در هدایت و رهبری جامعه اسلامی ایفا می‌کنند.

 

پاسخ تفصیلی:

 اعتقاد به امامت دوازده امام در مکتب امامیه بر پایه دلایل متعدد و مستندات قوی در آموزه‌های شیعه بنا شده است. این دلایل را می‌توان در چند محور اصلی دسته‌بندی کرد:

۱. حدیث دوازده خلیفه

یکی از مهم‌ترین مستندات برای امامت دوازده امام، احادیثی است که تعداد خلفای پیامبر را به دوازده نفر از قریش محدود می‌کند؛[1] این احادیث نه تنها در منابع شیعه، بلکه در منابع معتبر اهل سنت مانند صحیح مسلم[2]، مسند ابن حنبل[3]، صحیح بخاری[4]، صحیح ابن حبان[5] و ینابیع المودة[6] نیز ذکر شده‌اند؛ پیامبر اکرم (ص) در یکی از این احادیث فرموده‌اند: "پس از من دوازده خلیفه خواهند بود که همگی از قریش هستند؛"[7] این احادیث، ارتباط دوازده امام را با نقش آنان به عنوان جانشینان پیامبر (ص) تأیید می‌کنند.

۲. احادیثی که نام امامان را ذکر کرده‌اند

دسته‌ای دیگر از احادیث، به‌طور صریح نام دوازده امام را ذکر کرده و آنان را به عنوان جانشینان پیامبر معرفی می‌کنند؛ این احادیث از امام علی (ع) به عنوان نخستین امام تا امام مهدی (عج) به عنوان آخرین امام را شامل می‌شوند، مانند: "امامان پس از من دوازده نفرند؛ نخستین آنان علی بن ابی‌طالب (ع) و آخرینشان قائم (المهدی) است؛ اطاعت از آنان، اطاعت از من و نافرمانی از آنان، نافرمانی از من است؛ هر کس آنان را انکار کند، مرا انکار کرده است؛"[8] حتی در برخی احادیث، پیامبر (ص) نام و القاب دوازده امام را به‌طور کامل بیان کرده‌اند؛[9] در حدیث اللوح، نام‌های دوازده امام (ع) همراه با ویژگی‌های خاصشان ذکر شده است.[10]-[11]

۳. عصمت امامان

عصمت امامان یکی از دلایل اساسی امامت آنان محسوب می‌شود؛ احادیث متعددی بر عصمت امامان تأکید دارند و جایگاه منحصر به فرد آنان را در میان مردم برجسته می‌سازند؛ از دیدگاه عقلانی، امام باید معصوم باشد و از آنجا که هیچ‌کس جز امامان دوازده‌گانه دارای عصمت نبوده است، امامت آنان امری ضروری تلقی می‌شود؛[12] عصمت امامان، نقش آنان را به عنوان راهنمایان الهی برای جامعه اسلامی تقویت می‌کند. [13]

۴. برتری علمی و اخلاقی

امامان دوازده‌گانه از نظر دانش، فضائل اخلاقی و کمالات، برتری ویژه‌ای نسبت به دیگران دارند؛ علم گسترده، عصمت و نسب شریف آنان، شایستگی آنان را برای مقام امامت اثبات می‌کند. فلسفه امامت نشان می‌دهد که امام باید فردی باشد که در همه جهات، الگوی برتر و مسلط بر مردم باشد؛ شخصیت علمی و معنوی امامان، مورد تحسین کسانی بوده که با آنان در ارتباط بوده‌اند و این امر جایگاه رهبری آنان را بیش از پیش تثبیت کرده است. [14]

۵. معجزات و کرامات

امامان دوازده‌گانه معجزات و کراماتی را به نمایش گذاشته‌اند که نشان‌دهنده قدرت الهی آنان است؛ این معجزات شامل پیش‌بینی آینده، علم غیب، دانش فوق‌العاده از سنین کم و توانایی‌های معنوی بر خلقت می‌شود؛ این اعمال خارق‌العاده که در منابع معتبر تاریخی و حدیثی گزارش شده‌اند، به عنوان شاهدی بر صحت امامت آنان عمل می‌کنند؛ همان‌گونه که معجزات پیامبر (ص) دلیل نبوت ایشان بود، معجزات امامان نیز دلیل بر امامت آنان است. [15]

نتیجه گیری:

اعتقاد به امامت دوازده امام، یکی از اصول بنیادین مکتب امامیه است؛ دلایلی همچون احادیث نبوی، عصمت، برتری علمی و اخلاقی، و معجزات، جایگاه الهی و ولایت خاص آنان را تثبیت می‌کند. امامان دوازده‌گانه که از سوی خداوند منصوب شده‌اند، نقش مهمی در هدایت و رهبری جامعه اسلامی ایفا می‌کنند؛ دانش، فضائل و ویژگی‌های منحصر به فرد آنان، آنان را به جانشینان شایسته پیامبر اکرم (ص) تبدیل کرده است؛ شیعیان با شناخت و پیروی از هدایت امامان، در مسیر حفظ آموزه‌های اسلام و دستیابی به روشنایی معنوی گام برمی‌دارند.

 

---

[1] دانشنامه کلام اسلامی،  امامت ائمه اثنی عشر، ش71، ج3، ص429

[2] صحیح مسلم، مسلم، ج3، ص 1452

[3] مسند احمد، احمدبن حنبل، ج34، ص401

[4] صحیح البخاری، البخاری، ج9، ص81

[5] صحیح ابن حبان، ابن حبان، ج15، ص43

[6] ینابیع الموده، قندوزی، ج2، ص315

[7] الامالی، الشیخ الصدوق، ص 387 - غایه المرام و حجه الخصام فی تعیین الامام، البحرانی، السید هاشم، ج2، ص271 - مسند ابن الجعد، ابن الجعد، ص390 - الاحاد و المثانی، ابن ابی عاصم، ج3، ص126، ح1448 - مسند احمد، احمد بن حنبل، ج34، ص421، ح20836

[8] عیون اخبار الرضا، الشیخ الصدوق، ج 2، ص 62

[9] الاعتقادات، الشیخ الصدوق، ص104

[10] کمال الدین و تمام النعمه، الشیخ الصدوق، ج1، ص253، ح3

[11] الکافی، الشیخ الکلینی، ج1، ص527 ، ح3 - الامامه و التبصره، ابن بابویه القمی، ص 104-  الاختصاص، الشيخ المفيد، ص 210.

[12] کمال الدین و تمام النعمه، الشیخ الصدوق، ج1، ص280 - غایه المرام و حجه الخصام فی تعیین الامام، البحرانی، السید هاشم، ج1، ص142 - بحار الانوار، العلامه المجلسی، ج36، ص335

[13] دانشنامه کلام اسلامی،  امامت ائمه اثناعشر، ش71، ج3، ص429

[14] کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، العلامه الحلی، ص366 - دانشنامه کلام اسلامی،  امامت ائمه اثنی عشر، ش 71، ج3، ص429

[15] دانشنامه کلام اسلامی، امامت ائمه اثنی عشر، ش71، ج3، ص429