آیا امامت از اصول دین می باشد یا از فروع دین؟ چرا؟

[تقوی 1]

آیا امامت از اصول دین می باشد یا از فروع دین؟ چرا؟

 

پاسخ اجمالی:

امامت در مذهب شیعه یکی از اصول دین محسوب می‌شود، زیرا به عنوان یک منصب الهی هم‌مرتبه با نبوت تلقی شده و نقش اساسی در هدایت دینی و دنیوی مسلمانان دارد؛ در مقابل، اهل سنت امامت را از فروع دین دانسته و آن را صرفاً یک منصب سیاسی و اجتماعی می‌دانند؛ با این حال، برخی از علمای اهل سنت نیز بر اهمیت امامت به عنوان یکی از مسائل اصول دین تأکید کرده‌اند؛ روایات اسلامی، از جمله حدیث مشهور پیامبر اکرم (ص)، بر ضرورت شناخت امام زمان تأکید دارند، که نشان‌دهنده جایگاه بنیادین امامت در اعتقادات اسلامی است.

پاسخ تفصیلی:

هر دین و مذهب بر مجموعه‌ای از اصول و شاخصه‌هایی استوار است که پایبندی به آن‌ها معیار تعلق به آن دین یا مذهب محسوب می‌شود؛ انکار این اصول می‌تواند فرد را از دایره آن دین یا مذهب خارج سازد؛ در مذهب شیعه، اصول اعتقادی شامل پنج رکن اساسی است: توحید، عدل، نبوت، امامت، و معاد.

لذا امامت از دیدگاه علمای شیعه یکی از مسائل اصول دین به شمار می‌آید که الهی بودن آن را به منزله نبوت می‌دانند؛[1] این در حالی است که در مذهب اهل سنت، امامت جزو فروع دین محسوب شده و به عنوان منصبی الهی تلقی نمی‌شود؛[2] گرچه برخی از علمای اهل سنت، مانند قاضی بیضاوی در کتاب منهاج و شارحان آثار او، بر این باورند که امامت از مهم‌ترین مسائل اصول دین است و مخالفت با آن را موجب کفر شمرده‌اند.[3]

متکلمان شیعه در این باره تصریح کرده‌اند: > «امامت از اصول دین است، نه از فروع آن که به افعال مکلفین مربوط می‌شود؛ زیرا امامت، ریاست و رهبری دینی و دنیوی عموم مکلفین است که به فرمان خداوند و پیامبر او تعیین می‌شود و از این جهت، هم‌مرتبه با نبوت است؛ بنابراین، صحیح نیست که آن را در زمره فروع عملی دین قرار دهیم».[4]

در تأیید این دیدگاه، روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت به صورت متواتر آمده است:«من مات ولم یعرف إمام زمانه مات میتة جاهلیة» > هر کس از دنیا برود و امام زمان خود را نشناسد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است.[5]

این روایت نشان می‌دهد که ناآگاهی از یک مسئله فرعی اگر از واجبات باشد سبب نمی‌شود که فرد به مرگ جاهلیت بمیرد، در حالی که عدم شناخت امام، چنین پیامدی دارد؛ از این رو، امامت جایگاهی بنیادین در اعتقادات اسلامی دارد و نمی‌توان آن را صرفاً در زمره فروع دین قرار داد.

 

---

[1] أصل الشيعة وأصولها، كاشف الغطاء، الشيخ محمد حسين، ص211 - بحار الأنوار - ط مؤسسةالوفاء، العلامة المجلسي ، ج29، ص2، -  منتهى المطلب، العلامة الحلي، ج1، ص522 /  الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة، البحراني، الشيخ يوسف، ج18، ص153

[2] شرح المواقف، ايجى- مير سيد شريف، ج8، ص344  - ( تبیین ضرورت وجود امام بعد از پیامبر (ص) رجب اکبرزاده  فصلنامه آفاق دين، سال ١، شماره ٣، زمستان ١٣٨٩ ص۵۴)

[3]  حدیقه الشیعه،  مقدس اردبيلى، ص27

[4] الحاشيه على الهيات الشرح جديد للتجرید؛ مقدس اردبيلى، ج1 ، ص178-179

[5] بحار الانوار، العلامه المجلسی، ج23، ص76 - اثبات الوصیة، مسعودی، ص194 - مسند احمد، احمد بن حنبل، ج28، ص88 – شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج9، ص155