تفاوت ولایت تکوینی و معجزه در چیست؟

[تقوی 1]

تفاوت ولایت تکوینی و معجزه در چیست؟

 

پاسخ اجمالی:

ولایت تکوینی به معنای قدرت تصرف در عالم هستی به اذن الهی است، در حالی که معجزه امری خارق‌العاده است که برای اثبات نبوت یا امامت انجام می‌شود؛ معجزه نشانه‌ای از ولایت تکوینی است، اما این دو مفهوم یکسان نیستند؛ ولایت تکوینی توانایی تصرف در امور تکوینی را شامل می‌شود، در حالی که معجزه نتیجه‌ای از اِعمال این ولایت است و برای اثبات حجیت الهی صورت می‌گیرد.

پاسخ تفصیلی:

برای تحلیل تفاوت بین ولایت تکوینی و معجزه، ابتدا باید به تعریف هر یک پرداخته شود:

تعریف ولایت تکوینی

ولایت تکوینی به معنای قدرت پیامبر و امام بر تصرف در کائنات است، به‌گونه‌ای که توانایی انجام اموری خارق‌العاده در عالم تکوین را دارا هستند؛ به‌عنوان مثال، زنده کردن یک پرنده گلی با دمیدن در آن به اذن الهی، نمونه‌ای از این قدرت است:«من از گِل برای شما چیزی به شکل پرنده می سازم و در آن می دَمم که به اراده و مشیّت خدا پرنده ای [زنده و قادر به پرواز] می شود؛ و کور مادرزاد و مبتلای به پیسی را بهبود می بخشم؛ و مردگان را به اِذن خدا زنده می کنم؛ و شما را از آنچه می خورید و آنچه در خانه هایتان ذخیره می کنید خبر می دهم...»[1]

تعریف معجزه

معجزه در لغت از واژه «عجز» به معنای ناتوانی مشتق شده است، و نشان‌دهنده این است که مخالفان پیامبر در مقابله با او عاجز و ناتوان هستند؛[2] به‌عبارت دیگر، معجزه عملی است که دیگران از انجام آن ناتوانند؛[3] در اصطلاح، معجزه به معنای امری خارق‌العاده است که با ادعای فرد هماهنگ بوده و سایرین توان انجام آن را ندارند؛[4] معجزه برای اثبات منصب‌های الهی مانند نبوت و امامت صورت می‌پذیرد.[5]

تفاوت ولایت تکوینی با معجزه

بر اساس تعاریف ارائه‌شده، می‌توان بیان داشت که تحقق معجزه به دست پیامبر یا امام، به معنای وجود ولایت تکوینی نیست؛ بلکه معجزه، نشانه‌ای از ولایت تکوینی و نتیجه اِعمال آن است؛ صاحب ولایت تکوینی توانایی انجام امور خارق‌العاده و معجزه را دارد، اما این به معنای این نیست که ولایت تکوینی معادل معجزه باشد.

ولایت تکوینی عبارت است از توانایی بر تصرف در عالم تکوین، در حالی که معجزه به‌عنوان نتیجه‌ای از اعمال این ولایت تلقی می‌شود؛[6] بسیاری از بزرگان نیز به این نکته اشاره کرده‌اند؛ به‌عنوان مثال، معجزه و کرامت به‌عنوان شاهدی بر وجود قدرت ولایت تکوینی در افراد محسوب می‌شود.

مرحوم آیت‌الله صافی در کتاب خود بیان داشته‌اند عقلاً امکان دارد که خداوند متعال  به خاص از بندگانش به جهت اظهار رفعت و علو شأن یا تایید آنها  و اتمام حجت بر دیگران ، یا مصالح دیگر ولایت و قدرت تصرف در کائنات عطا کند؛[7] و باید گفت ولایت آنها به نحوی همان ظهور ولایت مطلقه الهی است و فی الواقع اولیاء الله عاملان اجرای اراده و مشیت الهی و وسایط انفاذ و اجرای آن می باشند؛[8] این امر نیز در روایات متواتر مورد تأیید قرار گرفته و انکار آن منطقی نیست؛ بر این اساس، از دیدگاه متأخرین، معجزه و کرامت از آثار و ظهورات ولایت تکوینی به‌شمار می‌آیند.

 

---

[1] آل عمران/ 49:«وَرَسُولًا إِلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ ۖ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ ۖ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَىٰ بِإِذْنِ اللَّهِ ۖ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ» 

[2] القاموس المحيط، الفيروز آبادي، مجد الدین، ج2، ص181«ومعجزة النبي، صلى الله عليه وسلم: ما أعجز به الخصم عند التحدي، والهاء للمبالغة» 

[3] كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، التهانوي، محمد علي، ج2  ص 1575« و بالجملة فالمعجزة أمر خارق يظهر على يد مدّعى النّبوة موافقا لدعواه»  

[4] النكت الإعتقادية، الشيخ المفيد ، ج1  ص 35 « المعجز هو الامر الخارق للعادة المطابق للدعوى المقرون بالتحدي المتعذر على الخلق الاتيان بمثله»  

[5]  الذخیره فی علم الکلام، سید مرتضی، ص 332 «الذی یذهب الیه اصحابنا ان المعجزات یجوز ظهورها علی ایدی الائمه علیهم السلام»

[6] شمیم ولایت، جوادی عاملی، ص55

[7] ولایت تکوینی و تشریعی، لطف الله، صافی گلپایگانی، ج1، ص99

[8] همان، ج1، ص107