نماز جمعه
نماز جمعه
مسئله ۱۷۸۴ . نماز جمعه عبادتی است که جزء نمازهای یومیه به حساب میآید و در زمان غیبت امام عصر(عجلاللهفرجه) واجب تخییری است، به این معنا که مکلف در روز جمعه مخیّر است که نماز جمعه را بخواند - در صورتی که شرایطش وجود داشته باشد - یا نماز ظهر بجا آورد و نماز جمعه فضیلتش بیشتر است و اگر نماز جمعه را به جا آورد، کفایت از نماز ظهر میکند و لازم نیست نماز ظهر بخواند.
کیفیّت انجام نماز جمعه
مسئله ۱۷۸۵ . نماز جمعه دو رکعت است و کیفیّت آن مانند نماز صبح میباشد با این تفاوت که در نماز جمعه، دو خطبه قبل از نماز لازم است و باید حمد و سوره آن، بنابر احتیاط واجب بلند خوانده شود.
نماز جمعه دارای دو قنوت مستحب است: قنوت اوّل قبل از رکوع رکعت اوّل و قنوت دوّم بعد از رکوع رکعت دوّم میباشد و نیز مستحب است امام جمعه در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم بعد از حمد سوره منافقون را بخواند.
شرایط واجب شدن نماز جمعه
واجب شدن[۱] نماز جمعه چند شرط دارد که در مسائل بعد، به ذکر آن پرداخته میشود.
شرط اول: وقت نماز جمعه فرا رسیده باشد
مسئله ۱۷۸۶ . وقت نماز جمعه، از زوال آفتاب یعنی اذان ظهر آغاز میشود و وقت آن تنها اوائل عرفی ظهر است، پس هرگاه نماز جمعه از این وقت، به تأخیر انداخته شود، وقتش تمام شده و باید نماز ظهر را به جا آورد.[۲]
مسئله ۱۷۸۷ . خواندن خطبهها پیش از اذان ظهر اشکال دارد؛ هرچند پایان خطبهها موقع فرا رسیدن وقت باشد و بنابر احتیاط واجب، به نماز جمعهای که خطبههایش قبل از اذان ظهر شروع شده، نمیتوان اکتفاء نمود؛ هرچند تنها خطبه اوّل قبل از اذان ظهر خوانده شده باشد.
شرط دوم: تعداد حاضرین حدّاقل پنج نفر باشد
مسئله ۱۷۸۸ . هرگاه پنج نفر از مسلمانان جمع نشوند که یکی از آنان هم امام باشد، نماز جمعه واجب نمیشود.
شرط سوم: امام جمعه شرایط امامت را دارا باشد
مسئله ۱۷۸۹ . شرایط امام جمعه همان شرایط امام جماعت است که قبلاً ذکر شد، با این تفاوت که امامت افراد غیر بالغ و زنان در نماز جمعه جایز نیست و بدون وجود چنین امامی نماز جمعه واجب نمیشود.
شرایط صحیح بودن نماز جمعه
برای آن که نماز جمعه صحیح انجام شود لازم است علاوه بر سه شرط قبل (شرائط واجب شدن نماز جمعه) شرایط دیگری نیز رعایت شود که در مسائل بعد ذکر میشود:
شرط اول: نماز، به جماعت برگزار شود
مسئله ۱۷۹۰ . نماز جمعه به صورت فرادا صحیح نیست، ولی هر گاه مأموم قبل از رکوعِ رکعت دوّم نماز جمعه به امام برسد، میتواند اقتدا کند و یک رکعت دیگر را فرادا بخواند و در این حال، نماز جمعهاش صحیح است و اگر در رکوعِ رکعت دوّم، به امام برسد، بنابر احتیاط واجب، نمیتواند به این نماز جمعه اکتفا کند و احتیاط واجب آن است که نماز ظهر را به جا آورد.
شرط دوم: امام جمعه دو خطبه قبل از نماز بخواند
مسئله ۱۷۹۱ . واجب است امام جمعه در خطبه اول حمد و ثنای الهی را گفته و توصیه به تقوا و پرهیزکاری نماید و یک سوره کوتاه از قرآن بخواند و در خطبه دوّم هم واجب است حمد و ثنای الهی را به جا آورده و بر پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین(علیهمالسلام) صلوات فرستاده و احتیاط مستحب آن است که برای مؤمنین و مؤمنات استغفار (طلب آمرزش) کند.
مسئله ۱۷۹۲ . حمد الهی و صلوات بر پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین(علیهمالسلام)، بنابر احتیاط واجب، باید به عربی باشد و امّا در سایر موارد، مثل ثناء الهی و توصیه به تقوا، عربی خواندن لازم نیست؛ ولی اگر بیشتر حاضرین زبان عربی را ندانند، احتیاط لازم آن است که توصیه به تقوا به زبان حاضرین باشد.
مسئله ۱۷۹۳ . واجب است امام جمعه هنگام خطبه، ایستاده باشد، پس هر گاه خطبه را نشسته بخواند صحیح نخواهد بود و نیز واجب است بین دو خطبه قدری بنشیند و این نشستن مختصر و خفیف باشد و لازم است امام جمعه خودش خطبه را بخواند.
شرط سوم: مسافت بین دو نماز جمعه کمتر از یک فرسخ نباشد
مسئله ۱۷۹۴ . اگر نماز جمعه دیگری در مسافت کمتر از یک فرسخ برپا شود، چنانچه با هم شروع شوند هر دو باطل میشوند و اگر یکی زودتر از دیگری شروع شود - هرچند به تکبیرة الاحرام باشد - اولی، صحیح و دومی، باطل خواهد بود؛ ولی هر گاه پس از برگزاری نماز جمعه معلوم شود که نماز جمعه دیگری همزمان یا مقدّم بر آن، در مسافت کمتر از یک فرسخ برپا شده بوده، به جا آوردن نماز ظهر، واجب نخواهد بود
*شایان ذکر است برپا نمودن نماز جمعه، در صورتی مانع از نماز جمعه دیگر در مسافت مزبور میشود که خود، صحیح و جامع الشّرایط باشد و در غیر این صورت، مانع نخواهد بود.
شرط چهارم: نماز جمعه شرایط معتبر در نماز جماعت را دارا باشد
مسئله ۱۷۹۵ . شرط صحیح بودن نماز جمعه آن است که شرایطی که در نماز جماعت معتبر است مثل نبودن حائل، بالاتر نبودن جای امام از مأموم و بقیه شرایط، در نماز جمعه نیز وجود داشته باشد.
احکام نماز جمعه
مسئله ۱۷۹۶ . هر گاه نماز جمعهای که دارای شرایط است برپا شود، اگر برپا کنندهاش امام(علیهالسلام) یا نماینده خاص ایشان باشد، حضور و شرکت در آن واجب است (یعنی فرد مخیّر نیست که بین نماز جمعه یا نماز ظهر هر کدام را که خواست انتخاب کند بلکه لازم است در نماز جمعه شرکت نماید؛ به عبارت دیگر نماز جمعه در این زمان، واجب تعیینی است)؛ مگر مواردی که در مسأله بعد میآید و اما اگر برگزارکننده امام(علیهالسلام) یا نماینده خاص ایشان نباشد، مثل عصر غیبت امام عصر(عجلاللهفرجه)، حضور و شرکت در نماز جمعه واجب (تعیینی) نیست.
مسئله ۱۷۹۷ . هر گاه نماز جمعهای که دارای شرایط است برپا شود و برپا کنندهاش امام(علیهالسلام) یا نماینده خاصّ او باشد، شرکت در آن بر چند گروه واجب نیست:
اول:زنان دوم: بردگان سوم: مسافران؛ هرچند مسافری که وظیفهاش تمام باشد، مثل مسافری که قصد اقامت ده روز نموده است چهارم: بیماران، نابینایان و افراد پیر پنجم:افرادی که فاصله آنان تا محلّ نماز جمعه بیش از دو فرسخ شرعی باشد ششم: افرادی که حضور آنان در نماز جمعه به علّت باران یا سرمای شدید و مانند آن، سخت و دشوار باشد.
مسئله ۱۷۹۸ . زنان و مسافران میتوانند در نماز جمعه شرکت کنند و اگر نماز جمعه دارای شرایط باشد، نماز ظهر از آنان ساقط است؛ امّا به تنهایی (بدون شرکت مردان یا غیر مسافران) نمیتوانند نماز جمعه تشکیل داده یا تکمیل کننده عدد لازم (پنج نفر) باشند. شایان ذکر است این حکم در مورد مسافری که وظیفه اش تمام باشد؛ بنابر احتیاط واجب است بنابراین مقتضای احتیاط ترک نشود.
مسئله ۱۷۹۹ . هنگامی که امام مشغول خطبه خواندن است، حرف زدن مکروه میباشد و امّا اگر حرف زدن، مانع از گوش دادن به خطبه باشد، بنابر احتیاط واجب، جایز نیست.
مسئله ۱۸۰۰ . گوش دادن به دو خطبه، بنابر احتیاط واجب، بر کسانی که معنای خطبه را میفهمند، لازم است؛ ولی کسانی که معنای خطبه را نمیفهمند، گوش دادن بر آنان واجب نیست.
مسئله ۱۸۰۱ . حضور در وقت خطبه امام جمعه، واجب نیست و اگر نمازگزاری که در خطبهها شرکت نکرده، خود را به اصلِ نماز جمعه برساند، نماز جمعهاش صحیح است و از نماز ظهر کفایت میکند.
مسئله ۱۸۰۲ . بنا بر آن چه ذکر شد، نماز جمعه در زمان غیبت امام عصر ارواحنا فداه، واجب تعیینی نیست، بنابر این، جایز است فرد در اول وقت ظهر شرعی، نماز ظهر را بخواند.
[۱] . واجب بودن در نماز جمعه در عصر غیبت و حضور امام(علیهالسلام) به معنایی است که در مسأله ۱۷۸۴ و ۱۷۹۶ ذکر شده است.
[۲] . در مورد صدق اوائل ظهر عرفی، این نکته شایان توجه است که: اگر خطبهها حداکثر ۴۰ دقیقه طول بکشد و سپس بلافاصله نماز جمعه جامع الشرایط خوانده شود کافی است و خواندن نماز ظهر لازم نمیباشد و چنانچه خطبهها بیشتر از ۴۰ دقیقه تا حدود یک ساعت و ربع طول بکشد مورد احتیاط بود و بنابر احتیاط، لازم است نماز ظهر نیز خوانده شود و اگر خطبهها بیشتر از حدود ۷۵ دقیقه طول بکشد ظاهراً کافی محسوب نمیشود و لازم است نماز ظهر خوانده شود و مکلّف در موارد تردید عرفی چنانچه مطابق این دستور العمل زمانی عمل نماید، کافی میباشد.
0 دیدگاه
دیدگاه توصیه شده
هیچ دیدگاهی برای نمایش وجود دارد.